Gestalt terapi teknikleri: Vaka örnekleri ile

Gestalt terapi teknikleri ile tanınır. Birçoğumuzun gestalt terapi denilince aklına boş sandalye tekniği gelir. Bu yazıda biçimsel yaklaşmaktan ziyade gestalt terapi teknikleri neleri amaçlıyor sorusunu sordum. Vaka örnekleri ile açıklamaya gayret ettim.

Bilişsel davranışçı terapi ya da psikodinamik bakış açılarının çalıştığı davranış, düşünce ya da analizlerin gerçek resmi ortaya koymadığını öngörür gestalt terapi. Bunların tümü bilinç dışı yanılgılara açıktır. Bu nedenle bir çok farklı çalışma şekilleri geliştirdiler şimdi ve burada uygulanabilecek olan.

Teknikler yalnızca tekniklerdir. Önemli olan genel anlamda metodoloji, ilişki ve tutumdur.
  • Gestalt terapi teknikleri ile duyguların derinliğine inilmeye çalışılır.
  • Diyalog içinde geçen terapi ilişkisi yoğun bir şekilde kullanılır. Terapi süreci deneyselleştirilir.
  • Vücut diline diğer terapi yöntemlerine kıyasla daha fazla dikkat ederler.
  • Gestalt gruplarında meseleleri üzerine çalışmak isteyen grup üyesi genelde gönüllü olarak seçilir.

Başlıca gestalt terapi teknikleri

1) Gestalt terapi teknikleri – Rüyalarla çalışma

Rüyada kişiliğimizin farklı parçalarını görürüz. Bir araya gelerek bütünü oluştururlar.Yani gestalt terapide rüyada görülen her şey danışanın bir parçasını temsil eder.

Rüyasında trenden el sallarken kendisini gördü diyelim danışan. Giden de, vedalaştığı kişi de, hatta trenin kendisi de onun bir parçası, temsilidir. Birey farklı yönlerini yansıtmıştır.

Yansıtma rüyalarda en sık görülen savunma mekanizmadır gestalt terapiye göre. Rüya analizinde amaç bu parçaların bütünleşebilmesidir. Bütünleşmenin sağlanabilmesi için danışanın bu değişik yönlerinin farkına varabilmesi ve kabul etmesi gerekir. Sigmund Freud rüyalar hakkında şu yorumlarda bulunmuştur;

Rüyalar bilinç dışına giden kral yoludur. – S. Freud

Rüya bir isteğin gizlice gerçekleşmesidir. – S. Freud

Freud bu öngörüleri ile rüyaların sansürlenerek bilinç düzeyimize ulaştığını iddia etmiştir. Rüyalarımız eğilip bükülmüş, müphem hale gelmiş, çarpıtılmış ürünlerdir.

Gestalt terapide rüyaları analiz etmeyiz. Biz çok daha ilginç bir şey yapıyoruz. Analiz ederek daha da parçalamaktansa rüyaları tekrar yaşama döndürüyoruz. – Fritz Perls

Gestalt terapiye göre rüyalar bilinç dışında kalan materyallerin yüzeye çıkması ya da arzuların gerçekleşmesi değildir.

Gestalt terapiye göre rüyaların işlevleri;

  • Rüyalar bütünleşmenin kral yoludur. Terapist danışanından rüyadaki farklı rolleri almasını bunlar arasında diyalog kurmasını isteyebilir. Böylelikle danışan farkına varmadığı dileklerinin, arzularının, kaygılarının… farkına varabilir.
  • Rüyalar varoluşsal bir mesaj iletirler. Bu mesaj anlaşılmaya çalışılır rüya çalışmasında.

Psikodinamik yaklaşımda analizi terapistler yaparlar. Gestalt terapi de ise tüm çalışmayı danışan yapar.

Gestalt terapistler rüyalarla çalışırlar. Rüyaları analiz etmezler.

Psikodramada sıklıkla uygulandığı gibi danışan rüyasının içerisindeki farklı rolleri alarak değişik yönleriyle diyalog içine girilebilir.

Şimdi ve burada. Fritz Perls’in rüya çalışmalarını izlerseniz danışanlarına rüyalarını şimdiki zamanda anlattırdığını görürsünüz. Bu sıklıkla yapılan bir uygulamadır.

Rüyayı yapan sizsiniz. Her ne ekliyorsanız rüyaya bu sizde olan bir şey olmalı. – Fritz Perls


Gestalt terapi rüya çalışması Vaka örneği 1

Danışan grup terapisi sürecinde kendisini etkileyen bir rüya gördüğünü dile getirir.

[Genç kadın danışan ebeveynlerinin evindedir. Ailesi kendisinden gidip patates toplamasını ister. O vakitte aslında patates yetiştirmemektedirler. Danışan rüyasında giderek, oldukça büyük boyda altı tane patates toplar. Fakat bu patatesler çok tuhaf görünmektedirler. Üzerlerinde dikenler bulunmaktadır. Danışan dikenlerine rağmen incinmeden patatesleri toplayarak mutfağa getirir. Mutfağa geldiğinde yeme kitabını alarak duvara atar. Bu esnada uyanır.]

Psikoterapist danışanından rüyasını şimdiki zamanda anlatmasını ister.

Danışan: Şu anda mutfaktayım altı tane dikenli büyük patatesle.
Psikoterapist: Mutfakta kendini nasıl hissediyorsun?
Danışan: Kızgın ve kırgın hissediyorum kendimi. Ben bu patatesleri gidip almayı istememiştim. 
Psikoterapist: Daha sonra ne oluyor?
Danışan: Eski kullanılmış yemek kitabımın farkına vardım.
Psikoterapist: Yemek kitabın olur musun? Yemek kitabın olarak şu anda neler hissediyorsun? 
Danışan: Çok sevilmiş ve kullanılmış hissediyorum.
Psikoterapist: Çok sevilmiş ve kullanılmış.
Danışan: Kullanılmış. Daha önce bunu düşünmemiştim. Ama evet kullanılmış hissediyorum.
Psikoterapist: … [Danışanın adı]…’nın seni alarak fırlatmış olmasından dolayı nasıl hissediyorsun kendini?
Danışan: Kızgın değilim. Anlıyorum öfkeli. Ama bana karşı değil bu öfkesi. 
Psikoterapist: Şimdi yeniden kendin ol. Yemek kitabına baktığında neler hissediyorsun? 
Danışan: Yemek kitabını seviyorum. Yıllardır ailemin elinde. Ama artık onunla sınırlandırılmak istemiyorum. Kendi istediğim şeyleri yapmak istiyorum. Zamanla kendim öğrenmek istiyorum. Yemek kitabını kullanırsam kuralları yerine getirmem gerekecek. Kuralları takip etmekten bıktım.

Terapi süreci içerisinde danışan “kurallara uymak istemediğini, iyi kız olmaktan bıktığını” dile getirir. Bunun yerine “kendi dünyasını kurmak” istemektedir.

Gestalt terapi rüya çalışması – Vaka örneği 2

[Dul olan kadın danışan kısa bir süre önce ikinci evliliğini yapmıştır. Çok yakın bir arkadaşını gördüğü rüyasının bir felaketin habercisi olup olmadığı konusunda kaygılar duymaktadır.]

Psikoterapist: Rüyanı şimdiki zamanda anlatır mısın?

Danışan: Odaya doğru yöneliyorum. Sanıyorum kendi evimin bir odası. İki kişi tartışıyorlar. Adam kadına “beni sevmiyorsun” diyor. Çok meşgul olduğunu, ona hiç vakit ayırmadığını söylüyor. Kadın ona bakıyor ve kızgın görünüyor… Konuşmaya başlıyor, ama duruyor. Arkasına dönüp gidiyor. O anda çifti tanıdım. Çok yakın arkadaşlarım. Daha sonra korkuyla uyandım ve nefes nefese kaldım. Bu kadar.

Psikoterapist: Şu anda nefesin nasıl?

Danışan: Çok iyi sayılmaz.

Psikoterapist: Rahat nefes almaya çalışmanı istiyorum. [Danışan nefes almaya çalışıyor.] Şimdi rüyadaki adam olmanı istiyorum. Kendini tarif eder misin?

Danışan: Uzunum ve dik duruyorum. Koyu renkli bir takım elbise giyiyorum.

Psikoterapist: Peki şimdi kadına ne söylersin?

Danışan: Seni sevdiğimi görmüyor musun? Bana yakın olmanı istiyorum. Senin bu kaçışların benim kafamı karıştırıyor. Ne yapmak istiyorsun. Beni terk etmenden korkuyorum.

Psikoterapist: Senin cevabın nedir buna?

Danışan: Seni seviyorum (heyecanlı görünür). Aman Allahım! -(terapiste döner) Bu benim kendi kocam – (Hayalindeki kocasına döner) evet, seni seviyorum – fakat kendim için yapacaklarım var daha.

Psikoterapist: Tekrar söyle bunu.

Danışan: Seni seviyorum fakat kendim için yapacaklarım var daha.

Psikoterapist: Kocana kendin için daha neler yapacağını söyle.

Danışan: Kim olduğumu bulmam gerekiyor. Bazen tek başıma gitmeliyim. Yalnız kalmalıyım. Ama seni terk etmiyorum. Sadece her ikisini de yapmalıyım. Seni incitmek istemiyorum. Fakat yapmam gerekenleri yapmalıyım. Kendi hayatımla ve kendimle de ilgilenmeliyim.

[Danışan oldukça coşkulu görünmektedir. Terapiste dönerek şöyle der: “Bunu kendime bile itiraf edemiyordum. Oldukça kısa bir süre önce evlendik ve onun sahipleniciliğini hissediyorum. Bu benim için çok fazla. Kendi ayaklarımın üzerinde durmalıyım.”]

Psikoterapist: Seni seviyorum ve kendim için yapmam gerekenler de var. Kendi başıma.” Bunu eşine söyleyebilir misin?

Danışan: [Tereddütlü bir şekilde.] Seni seviyorum ve yapmam… yapmam gerekenler, yapmam gereken şeyler var. Kendim için.

Psikoterapist: Burada durmak istiyorum.

Danışan: Teşekkür ederim.

Gestalt terapi rüya çalışması – Vaka örneği 3

Danışan rüyasında bir tavan arasında olduğunu görmüştür. Terapist kendisinden tavan arası rolünü almasını istediğinde köşelerine uzanmak istemediğinin farkına varmıştır. Bu köşeler danışanın görmezden geldiği kaynakları ya da bastırılmış bir travması olabilir. Danışan kaçındığı bu yanlarının farkına vararak onlarla bütünleşebilir.

İlginizi çekebilir: Yas sürecinde olan bir danışanla gestalt rüya çalışması

2) Gestalt terapi teknikleri – Deneyler

Gestalt terapide danışanın meseleleri üzerine analiz yapılarak tartışılmaz. Geçmişte ve şu anda bireyi rahatsız eden meseleler günümüze terapist danışan ilişkisi içine getirilerek çalışılır. Birçok deneyler yapılır. Deneyler genellikle spontan olarak gelişir.

Gestalt terapide sadece konuşmanın ötesine gidilerek seans içerisinde deneyimlenir.

Deney bir şeyi hayal etme, haraket, konuşma, nefes alma… gibi birçok farklı şekilde meydana gelebilir. Gestalt terapistler bu deneylerde aktif rol alırlar.

Deneyler yapılabilmek ve yaratıcı adımlar atılabilmek gerekli koşullar;

  • Terapinin koşulsuz kabül ortamı sağlaması
  • Terapistin otoriter ve baskıcı olmaması
  • Terapistin danışanı düzeltme gayreti içinde olmaması
  • Danışanın kazandığı içgörü ile değişme kararı verip vermemekte otonom bırakılması
  • Grup terapisi sürecinde grup üyelerinin danışanın içkaynaklarına güvenerek destekleyici olmaları

Gestalt terapi deneyler – Vaka örneği 4

Terapist: Bana küçük küçük nefes alarak konuşmak oldukça güç geliyor. Siz konuşurken sürekli kısa nefesler alıyorsunuz. Yine aynı şekilde nefes almayı sürdürün ama bu sefer konuşmaya çalışmak yerine duygularınıza odaklasanız nasıl olur?

Danışan: [Deneme yapar] Korku. Gerçekten büyük bir korku. [Yeniden deneme yapar. Bu sefer “yapamam” kelimesini söylerken daha derinden nefes alır.]

Terapist: “Yapamam.” Gözlerinizde büyük bir korku görüyorum. Bunu söylerken kaç yaşında hissediyorsunuz kendinizi?

Danışan: Yaklaşık yedi.

Terapist: Ve bunu kime söylüyorsunuz?

Danışan: Aklıma tek gelen… Yaramazlık yapmıştım. Babam odama gitmemi, çamaşırımı çıkarmamı ve onu beklememi söyledi. [Danışan bu aşamada eli ile çantasına yönelir. Seansın bitmesine on dakika kalmıştır. Ama gitmek istercesine kapıya doğru yönelir.]

Küçük bir kesitini paylaştım bu vaka örneğinde. Basit bir nefesle ilgili deneyin ne kadar güçlü etkileri olabileceğini görüyoruz. Terapide bazen böylesi minimum müdahaleler maksimum etkiler yaratabiliyor.

Psikoterapide ve tıpta küçük, neredeyse görülmeyecek kadar küçük dönüşler, büyük etkiler yaratırlar. – Dr. Burkhard Peter

İlginizi çekebilir: Maksimum etki yaratan minimum müdahaleler 

3) Gestalt terapi teknikleri – Beden dilini abartma

Gestalt terapide danışanın beden dili oldukça önemlidir. Örneğin; kendine güveni olduğunu söyleyen danışan sürekli göz kontağı kurmaktan kaçınıyorsa bunun üzerine gidilir.

Danışan yavaşlamaya, gözlem yapmaya, vücudunun farkına varmaya davet edilebilir.

Psikoterapist: Bana oldukça üzücü bir şey söylüyorsunuz, fakat yüzünüzde gülümseme var… Eliniz yumruk halini aldı…

Danışanın elini ters bir şekilde kanepeye vurarak bir şey söylediğini düşünün. Terapist bunu danışandan tekrar etmesini abartarak yinelemesini isteyebilir. Bu şekilde farkındalığı artabilir.

Benzer şekilde uyumlu olmayan üzüntülü bir şeyden bahsederken gülme, kaş çatma gibi mimikler de yine tekrarlanabilir.

Beden dili dışında terapist danışandan belirli bir duyguda, düşüncede kalmasını da isteyebilir. Örneğin; danışandan beden dili dışında sözlü olarak ifade ettiği duyguyu abartılı bir şekilde yaşaması istenebilir. Abartma o duyguyu kabul ve o duyguda kalma ile ilişkilidir.

Örnek

Erkek danışan annesinden bahsederken hiçbir duygu ifadesi göstermez. Terapist danışanından annesi gibi haraket etmesini, yürümesini, duruş sergilemesini ister. Danışan annesi gibi pozlar içine girdiğinde yoğun duygular hissetmeye başlar.

4) Gestalt terapi teknikleri Boş sandalye tekniği

Gestalt terapi teknikleri arasında en çok bilinen boş sandalye tekniğidir. Maalesef gestalt terapinin değerlerine bağlı kalmadan yalnızca bir psikoterapi tekniği olarak uygunlandığı için birçok kereler yanlış uygulanır.

Vaka örneği incelemesi ile ayrıntılı olarak başka bir yazımda ele aldım bu konuyu: Boş sandalye tekniği

Diğer gestalt terapi teknikleri

Terapist danışanından düşündüğü ya da hayal ettiğinin tam tersini tasavvur etmesi ister. 

Savunma mekanizmalarımız (inkar, bastırma…), öğrendiklerimiz, kültürel ve sosyal öğretiler bizi belirli bir yönde düşünmeye iterler. Alternatifleri düşünmekte güçlük çekeriz.

Vücudunun neresinde?

Danışan bir duygudan bahsettiğinde bunu vücudunun neresinde hissettiği sorulabilir.

Aynı kişi hakkında farklı kutuplardaki duygular.

Danışandan aynı kişi hakkında negatif ve pozitif duygularını dile getirmesi istenir.

Gestalt terapi sürecinde gestalt terapi teknikleri haricinde sıklıkla sanat terapileri, psikodrama, dans ve diğer vücut çalışma yöntemleri de kullanılır.

Ev ödevleri

Farklı terapi yöntemlerinde danışandan terapi seansları arasında ev ödevleri yoluyla denemeler yapması istenir günlük hayatta. Gestalt terapi teknikleri ise direkt olarak seans sırasında denemeler yapar. Özellikle grup terapisi sürecinde birey farklı ilişki biçimlerini deneyebilir.


Uzmanlar sıklıkla gestalt terapi teknikleri uyguladıklarını dile getiriyorlar. Özellikle biraz o terapiden biraz bu terapiden çeşni yaptığını öne süren uzmanlar… Eline sandalyeyi kapıp gestalt terapi tekniklerinden birkaçını uygulamaya çalışanların gestalt terapi uygulamadıkları kanısındayım.

Önemli olan teknikler değil onları uygulayan terapistin arka planındaki teoridir. Psikodinamik ya da bilişsel davranışçı bir şekilde boş sandalye tekniğini uygulayan uzman gestalt terapi uygulamamıştır. Terapi sürecinde boş bir sandalyeyi gereç olarak kullanmıştır sadece.

İlişki terapidir. Terapiye hazırlık değil. – Brian Thorne

Örnek

Diyelim ki danışan sandalyeye bağdaş kurarak oturdu. Psikoterapist buna psikanalitik şekilde yaklaşıp “ayakları yere basmıyor, gerçeklerden uzak” gibi bir yorum yaptığında analiz etmiştir.

Gestalt terapistler ise bu şekilde çalışmazlar. Danışandan böyle oturmanın kendileri için ne ifade ettiğini sorabilirler. Farklı oturma şekillerinde nasıl hissettiğini sorabilirler. Duruma göre ayaklarını yere koyarak deneme yapmasını isteyebilirler. Ya da daha bile abartılı şekilde ayaklarını kaldırmasını isteyebilirler. Gestalt terapide çalışan danışandır. Terapist değil.

Gestalt terapi teknikleri meseleleri şimdi ve buraya taşıyarak deneysel olarak çalışmaya imkan verir. 

Gestalt terapi teknikleri – Faydalandığım kaynaklar

Gestalt Therapy100 Key Points and Techniques

Brief Gestalt Therapy

About adminsinn

Bunları da İnceleyebilirsiniz

Boş sandalye tekniği nasıl uygulanır: Vaka örneği

Boş sandalye tekniği geştalt terapi ile sembolleşmiş, oldukça sık uygulanan tekniklerinden biridir. Boş sandalye tekniği …