Terapi yöntemleri nelerdir? Psikoterapi kuramları

Psikoterapi, Terapi Yöntemleri Terapi yöntemleri nelerdir? Psikoterapi kuramları için yorumlar kapalı 3,001 Görüntüleme

Benzer İçerikler

Terapi yöntemleri nelerdir?

Terapi yöntemleri farklı psikoterapi metotlarını / okullarını bir çatı altında toplayan şemsiye bir kavramdır.

Psikoterapistler farklı psikoterapi kuramlarını benimseyerek onlara bağlı kalırlar çalışmalarında.

Psikoterapistlerin adapte ettikleri terapi yöntemi onlar için bir yol haritası gibidir. Danışanlarını anlamaya ve onların problemlerine çözümler üretebilecekleri bir ortam oluşturmaya çalışırken onlara yol gösterir uyguladıkları kuram.

*** Terapi yöntemleri (psychotherapy approaches) yerine psikoterapi yöntemleri, psikoterapi yaklaşımları ya da psikoterapi kuramları terimleri de sıklıkla kullanılır.

Psikolojik danışmanların danışma kuramları, psikologların psikoloji kuramları dediklerine de şahit olmuşsunuzdur.

Değişik psikoterapi yöntemlerini farklı yapan nedir?

Terapi yöntemlerini birbirinden ayırırken şunlara bakmakda yarar görüyorum:

Kişilik gelişimi modeli
Çocuk gelişimi modeli, farklı evreler…
Psikopatolojinin nasıl oluştuğunu gösteren teorileri (Yanlış öğrenme, travmalar, kötü çevre, büyümenin engellerle karşılaşması…)
Bu teorilerin ışığında danışanın psikolojik hastalıklarını, problemlerini nasıl çözümleyebileceklerine dair stratejileri bulunur.

Örnek

Psikodinamik yaklaşıma göre bilinç dışına itilen çatışmalar duygusal problemlere sebep olabilirler. Bilinç dışındaki materyalin, bilinç üstüne çıkartılmasıyla danışan farkındalık kazanır. Sonrasında bu materyal ile çalışılarak danışana daha yapıcı baş etme yöntemleri geliştirdikten sonra ancak üstesinden gelinebilir duygusal sorunların.

Maalesef bazen psikodinamik yaklaşım yanlış anlaşılabiliyor. Sadece bilinç dışını bilinçli hale getirmekle sorunların üstesinden gelineceğini iddia etmiyor psikodinamik yaklaşım. Danışanın bunları çalışıp entegre etmesi de gerekiyor.

Terapi yöntemlerini nasıl kategorize ederiz?

Terapi yöntemleri farklı şekillerde kategorize edilmiştir. Birçok kaynakda bu konu hakkında farklı önermeler bulunur. İlk üç terapi yaklaşımı hakkında büyük bir fikir birliği bulunmakla birlikte diğerleri hakkında tartışmalar yaşanmaktadır

Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT)
Psikodinamik Yaklaşım (Psikanalitik yaklaşım)
Hümanistik Yaklaşım (Hümanistik / Varoluşçu / Transpersonal yaklaşım)
Sistemik Aile Terapisi (Sistemik Terapi)

1) Terapi yöntemleri – Bilişsel davranışçı terapi

Bu yaklaşıma ait başlıca terapi metodları şunlardır:

Davranışçı terapi (Radikal davranışçı da denmektedir.
Bilişsel davranışçı terapi
Akılcı Duygusalcı Davranışçı Terapi (Albert Ellis)
Diyalektik Davranış Terapisi (Marsha Linehan)
Ahlaki düzenleme terapisi -Moral Reconation Therapy- (Gregory Little ve Kenneth Robinson)
Farkındalık Odaklı Bilişsel Davranışçı Terapi
Şema Terapi
Kabul ve Kararlılık Terapisi (Steven C. Hayes)
…

Davranışçı kuram nedir?

Davranışçı kuramın temelleri Pavlov’un, Watson’ın ve Skinner’ın yapmış olduğu koşullanma deneylerine dayanmaktadır.

– Davranışçı terapi nedir?

Davranışçı terapi insanın davranışlarını incelemeyi merkezine alır. İnsanların duygu ve düşüncelerini değiştirebilmenin, ancak onların davranışlarını değiştirerek olabileceğine inanan bir terapi çeşididir.

– Davranışçı terapinin kullandığı teknikler:

Kendi kendini gözlemleme
Pekiştireç kullanımı
Yeni aktivitelerin programlanması
Rol oynama
Maruz kalma
Maruz kalma ve tepki önleme
…

Davranışçı terapi zamanla bilişsel psikoloji ile birleşerek bilişsel davranışçı terapiyi (BDT) meydana getirmiştir.

Bilişsel davranışçı terapi nedir?

Bilişsel davranışçı yaklaşım geçirilen psikolojik rahatsızlıkların temelinde olaylara bakış açımızın yani düşüncelerimizin olduğu görüşündedir. Bu nedenle sahip olduğumuz negatif düşüncelerin yerini pozitif olanların almasını amaçlar. Düşüncelerimizi olumlu hale dönüştürerek, duygu ve davranışlarımızı değiştirmeyi hedefler.

Bilişsel davranışçı terapi teknikleri nelerdir?

Bilişsel davranışçı yaklaşım psikolojik rahatsızlıkların üstesinden gelebilmek için olumsuz temel düşünceleri ortadan kaldırabilecek olan psikoterapi teknikleri uygulanır. Bu tekniklerden bazıları şunlardır:

Günlük tutmak
Sahip olunan negatif düşünceleri sorgulamak
Rahatlatıcı egzersizler yapmak
Maruz kalma terapisi
…

3. Kuşak bilişsel davranışçı terapi

Bilişsel davranışçı terapi son olarak 90’lardan itibaren 3. Kuşak BDT de denilen bir dizi terapi metodu gündeme geldi. Bazen 3. kuşak BDT yalnızca farkındalık temelli BDT olarak da algılanabilir.

Bu terapi okulu özellikle stresle baş etmekte güçlük çeken hastalara önerilir. Farkındalık odaklı BDT’nin kullandığı başlıca teknikler şunlardır:

Şimdiki zamana odaklanmak (farkındalık)
Meditasyon
Vücut taraması
Yoga ve nefes egzersizleri…

Bilişsel davranışçı terapi yaklaşımın hangi danışanlar için daha uygun olduğu iddia edilir?

Farklı terapi yöntemleri değişik hasta grupları ile uygulandığında daha başarılı sonuçlar verebileceği iddia edilir.

Bilişsel davranışçı yaklaşımın şu danışan gruplarına faydalı olduğu iddia edilmektedir: Depresyon, anksiyete, fobiler, bağımlılıklar…

Bilişsel davranışçı terapi hangi danışanlar için önerilmez?

Terapi yöntemleri arasında bilişsel davranış terapi şu danışan gruplarına önerilmemektedir: Ağır travma geçirmiş, kendisini ifade etmekte güçlük çeken ve varoluşsal krizler geçiren danışanlar.

Bu önermelere tüm uzmanlar katılmamaktadır.

Bilişsel davranışçı terapi yaklaşımına yöneltilen eleştiriler nelerdir?

Bilişsel davranışçı yaklaşım diğer terapi yöntemlerinin yoğun eleştirilerinin odağında olmuştur.

Psikodinamik terapiler bilişsel davranışçı yaklaşımın problemleri yüzeysel olarak çözdüğünü iddia etmektedir. Psikodinamik temelleri korunan problemlerin başka bir zaman tekrarlayacağını ya da farklı bir şekilde kendisini göstereceğini düşünürler.

Hümanist yaklaşımı savunan terapistler bilişsel davranışçı yaklaşımı çok mekanik bulmaktadır. İnsanın potansiyelini ve özgür iradesini göz ardı ettiği görüşündedirler.

2) Terapi yöntemleri – Psikodinamik yaklaşım

Psikodinamik yaklaşım 20. yüzyılın başlarında Sigmund Freud ve arkadaşlarının öncülüğüyle kurulmuştur.

Psikodinamik yaklaşıma bağlı terapi metodlarının eğitimleri oldukça yoğun olur. Terapi yöntemleri arasında en fazla öz farkındalık eğitimi / bireysel analiz süreci gerektiren psikodinamik yaklaşımdır.

Psikanaliz psikoterapiden öte bir araştırma metodu olarak da kullanılır.

Psikodinamik yaklaşımı temsil eden psikoterapi okulları nelerdir?

Ayrılıkların yüzeye çıkmaya başladığı psikodinamik kuram içerisinden birçok farklı psikoterapi okulu ortaya çıkmıştır. Bunların başlıca olanları şunlardır:

Alfred Adler – Bireysel Psikolojisi
Carl Jung – Analitik Psikolojisi
Heinz Kohut – Benlik Psikolojisi
Lacan Psikanalizi
Harry Stack Sullivan – Kişilerarası Psikanaliz
…

Psikodinamik yaklaşımın amaçları nelerdir?

Danışanın şikayetleri ve arzuları psikoterapide amacı büyük ölçüde belirler. Kısmen terapi yöntemleri de buna yön verir. Zira terapi yöntemlerinin psikopatolojinin ve problemlerin nasıl oluştuğuna ve çözümlenmesi gerektiğine dair önerileri bulunur.

Psikodinamik yaklaşımın amaçları arasında bilinç dışına ulaşıp, iç çatışmaları bilinç yüzeyine çıkartmak başta gelir.

Psikodinamik yaklaşımda kullanılan teknikler nelerdir?

Serbest çağrışım
Aktarım ve karşı aktarım
Rüya analizi
Dil sürçmeleri
Tematik algı testleri
…

Psikodinamik yaklaşımda neden divana uzanılır?

Birçok insan terapi yöntemleri arasında psikodinamik yaklaşım denilince, gözlerinin önüne kanepeye uzanan danışan görüntüsü gelir.

Kanepeye uzanan bireylerin savunma mekanizmaları hafifler. Rüya haline benzer bir hal içine girerler, duygularına, hayallerine, korkularına daha yakın olurlar.

Psikodinamik terapi süreci kadar sürer?

Terapi yöntemleri arasında en uzun süren psikoterapi yaklaşımı psikodinamik yaklaşımdır. Haftada beş defaya kadar yoğun sıklıkta ve uzun yıllar boyunca devam edebilir.

Terapi sürecinde danışanın iç dünyasıyla kontak kurabilmesi için gerekli olan süre kendisine verilir. Analistin danışanına geri bildirim verirken bunu doğru zamanda yapması önemlidir.

Psikodinamik yaklaşım hangi danışanlar için uygundur?

Değişik terapi yöntemleri farklı danışan grupları için faydalı olabilir. Psikodinamik yaklaşım özellikle şu durumlardaki danışanlara önerilir: Uzun süredir var ola gelen problemlerini etkin bir şekilde çözmek isteyenler. Yaşamlarına anlam vermek, fobi, takıntı, kişilik problemi gibi sorunlarının üstesinden gelmek isteyen bireyler.

Psikodinamik yaklaşıma bağlı terapiler nevrozlu danışanlara önerilirken, psikozlu hastaların uzak durması istenmektedir. Bunun dışında farklı kültür ve sosyo-ekonomik tabakalardan gelen insanlara uygulanırken güçlükler yaşanabileceği iddia edilmektedir.

Psikodinamik yaklaşıma yöneltilen eleştiriler nelerdir?

Psikodinamik yaklaşım diğer terapi yöntemlerinden farklı eleştiriler de alır. Bunlar arasında en önemlileri uzun oluşu, çok yüksek bir maliyet getirişi ve cinselliğe aşırı vurgu yapmasıdır.

Psikodinamik psikoterapi nedir?

Psikodinamik psikoterapi psikanaliz kadar yoğun olmayan bir terapi uygulamasıdır. Psikanalizle aynı prensiplere sahip olan psikodinamik psikoterapi sürecinde daha az seans uygulaması yapılır. Psikodinamik psikoterapi psikanalizden daha çok güncel problemlerle çalışır. Daha az iç çatışmalara yoğunlaşır.

3) Terapi yöntemleri– Hümanist yaklaşım

Maslow’un deyimiyle devrim niteliğinde iddialarla psikodinamik yaklaşıma ve bilişsel davranışçı terapiye tepki olarak ortaya çıktı hümanist yaklaşım. Hümanizm felsefesi ve hümanist psikoloji temeline dayanır.

Hümanist yaklaşım kurucuları. Carl Rogers, Abraham Maslow, Virgina Satir, Rollo May gibi önemli isimler rol oynadı Hümanistik psikolojinin ve terapinin gelişiminde.

Hümanist yaklaşım kuruluşu. 1940 ve 1950 yıllarında ilk olarak yazılan eserlerle tanıtıldı. Maslow “psikolojide üçüncü akım” olarak nitelendirdi hümanist yaklaşımı.

Hümanistik Psikoloji Derneği, Hümanistik Psikoloji Dergisinin kurulması ve öncüleri olan Maslow ve Rogers’in sırayla Amerikan Psikoloji Derneğine (APA)’ya başkanlık yapmasıyla birlikte 1960’larda hümanist yaklaşıma olan ilgi arttı.

Varoluşçu terapi. Birçokları hümanist ve varoluşsal yaklaşımı bir arada anar. Bireylerin sahip oldukları potansiyele ve kabullenici ortamın insanlara verdiği büyüme şansına olan inancın önemini vurgulamaktadır iki yaklaşımda.

Hümanist yaklaşım çatısı altında ki en önemli psikoterapi metotları kişi merkezli terapi, gestalt terapi, varoluşçu terapiler, transpersonal psikoterapi, psikodrama ve duygu odaklı terapidir.

4) Terapi yöntemleri – Sistemik aile terapisi

Sistemik aile terapisi yerine aile sistemleri terapisi ya da sistemik terapi de denmektedir.

Sistemik psikoterapinin kuruluşunda aile terapisi alanındaki gelişmeler, postmodern ve sistem teorileri etkili olmuştur.

Terapi yöntemleri arasında insanlar arası ilişkilere en çok önem veren sistemik aile terapisidir. Problemlerin kökenine, ya da bir bireyin davranışlarından ziyade sisteme ve ilişkilere odaklanılır.

Sistemik psikoterapiye göre psikolojik teşhis koyarak problemlere yoğunlaşmak yerine, bireylerin kaynaklarına ve çözüm yollarının araştırılmasına yoğunlaşmak gerekmektedir.

Sistemik psikoterapi ile yalnızca aile terapisi ya da evlilik terapisi hizmetleri sunulmaz. Bireysel terapi, çocuk terapisi ve grup terapisi uygulamaları da yapılmaktadır. Fakat bireysel terapide de kişinin ailesi ve diğer sistemlerle olan ilişkilerine önem verilir.

Sistemik psikoterapinin amacı aile bireylerine destek olarak, aile üyelerinin birbirlerine yardımcı olmalarına yardımcı olmaktır.

Sistemik aile terapisi yaklaşımına bağlı farklı terapi metodları nelerdir?

Salvador Münunchin – Yapısal Aile Terapisi
Haley ve Selvini Palazzo – Stratejik Aile Terapisi
Virginia Satir – Yaşantısal Aile Terapisi
Michael White & David Epson – Öyküsel Terapisi
Steve De Shazer – Kısa Süreli Çözüm Odaklı Terapi*

Özellikle Almanca konuşulan ülkelerde çözüm odaklı terapi sistemik aile terapistlerinin eğitimde büyük yer taşır. Fakat ABD kökenli uzmanlar farklı görüşler öne sürmektedir.

Sistemik aile terapisinin amaçları nelerdir?

Aile bireyleri arasındaki ilişkileri geliştirmek.
Aile bireylerinden tamamının ya da bir kısmının problemlerinin çözümüne yardımcı olmak.
Faydasız etkileşim şekillerinden kurtulmak.
Kişilerin kaynaklarını daha etkili bir şekilde kullanmaları.

Sistemik aile terapisinde ne kadar sürer?

Terapi yöntemleri arasında en kısa sürede tamamlanan psikoterapi metotlarından birisidir sistemik aile terapisi. Ortalama sekiz saatte tamamlanabilecek olan sistemik psikoterapi seansları haftada bir ya da iki haftada bir düzenlenir. Aileyle çalışılırken tüm aileye uygun bir vakit bulmak daha güç olur. Aile terapisi seansları sıklıkla iki haftada bir düzenlenir.

Sistemik aile terapisine uygun olan danışanlar

Değişik terapi yöntemleri ile farklı danışan grupları ile çalışıldığında daha faydalı sonuçlar alınabilir. Sistemik aile terapisi özellikle ağır psikolojik sorunlar yaşayan hastaların aileleriye işbirliği sağlama ve destek olunması noktasında etkilidir. Bunun dışında sistemik psikoterapinin yardımcı olabileceği durumlardan bazıları şunlardır.

Kronik hastalıklar
Psikosomatik problemler
Madde bağımlılığı
Aile çatışmaları
Eş anlaşmazlıkları
Çocukların okulla ilgili problemleri
Travmatik olaylar
Göç gibi farklı nedenlerle aile yapısının sarsıldığı durumlar

Sistemik aile terapisinin avantajları nelerdir?

Terapi yöntemleri arasında sistemik aile terapisinin sunduğu avantajlardan bazıları şunlardır:

Sadece problemlerin üstesinden gelmeyi değil bu süreçte aile bağlarını da kuvvetlendirmeyi hedefler
Problemlere değil çözüme odaklanır
Psikolojik hastalık damgası vurulmasına karşıdır.
Bireyin zayıf noktalarından ziyade güçlü özelliklerine yoğunlaşır.

Terapi yöntemlerinin hangisi daha etkilidir?

Farklı yollar izleyen tüm terapi yöntemleri etkilidir.

Psikoterapi yöntemleri arasındaki rekabet nedeniyle hangisinin daha etkili olduğu üzerine birçok psikoterapide etkinlik araştırması yapılmıştır.

Terapi yöntemleri arasındaki bu yarış Alice Harikalar Diyarında ki Dodo kuşunun önerdiği Caucus yarışına benzetilir (Rosenzweig, 1926). Bütün yarışmacılar istedikleri vakitte, farklı yönlere doğru hareket ederler. Yarışın sonunda hepsi şampiyon ilan edilir.

Birbirinden oldukça farklı gibi görünen terapi modellerinin farklılıkları değil, ortak noktaları onları başarıya götürür (Frank, 1973).

Psikoterapi yöntemlerini başarılı yapan onları farklı kılan yönleri değil, ortak özellikleridir.

Toplamda kaç tane terapi yöntemi bulunur?

Terapi yöntemlerinin sayısı hakkında farklı görüşler bulunuyor. Çünkü birçok yeni kurulan psikoterapi okulu, ya da psikoterapi tekniği bir terapi metodu olmaktan öte, yeni bir terapi yöntemi olduğunu savunur.

Bu çoğu zaman söz konusu olan terapi metoduna bağlı olmayan uzmanlar tarafından eleştirilir. Dört yüzün üzerinde psikoterapi metodunun olduğu düşünülür. Örneğin; kişi merkezli terapi, gestalt terapi, psikodrama vb. Yüzlerce terapi metodunu farklı kategoriler altında bütünleştirmek oldukça güçtür.

Psikoterapi yöntemlerinin ilk üçü hakkında az çok mutabakat sağlanmıştır. Bunlar; 1) Psikodinamik yaklaşım; 2) Bilişsel davranışçı yaklaşım; 3) Hümanistik-varoluşçu yaklaşım. Terapi yöntemlerinde bu üç yaklaşımın ardından birçok terapi metodu dördüncü yaklaşım olduklarını ilan ettiler.

Bunlar arasında feminist terapi, nöropsikoterapi, varoluşsal terapi ve sistemik psikoterapi gibi metotlar yer almaktadır. Bunlardan en önemlisi sistemik terapi yaklaşımıdır.

Terapi okulları arasında hangilerinin bir terapi yöntemi olduğu tartışması belli ki uzun yıllar sürecek.

Neden bu kadar çok terapi yöntemi var?

Psikoterapi metodlarının sayısının bu kadar çok olmasının sebeplerinden biri belki de insanların birbirinden çok farklı oluşu olarak açıklanabilir. Bu iyimser görüşün aksine, bu sayının çokluğunu daha kritik bir şekilde değerlendirenler de var. Bunun psikoterapi sahasında yeni kahramanlar yarattığını, ekonomik nedenlerden kaynaklandığını iddia ederler. Ve yine farklı bir görüş ise aslında bu terapi metodlarının birbirinden çok farklı olmadığı, aynı ürünü farklı ambalajlarda öne sürdükleridir. Elbette psikoterapi metodu içinde çıkan çatışmalar sonrasında, yeni bir psikoterapi metodu da ortaya çıkabilir.

Psikoterapi metodları temel terapi yöntemlerinin çatısı altında toplanabilir. Fakat birçok psikoterapi metodu farklı terapi yöntemlerinin özelliklerine sahip olduklarını, eklektik olduklarını iddia ederler.

Terapi yöntemlerine bağlı terapi metodları

Hangi psikoterapi metodunun hangi terapi yöntemine bağlı olduğunu saptamak oldukça güçtür. Gelmiş olduğumuz noktada dört yüzden fazla psikoterapi metodunun varlığından bahsediliyor. Elbetteki tüm bu psikoterapi metodları aynı etkiye sahip değiller. Bir psikoterapi metodunun sahip olması gereken minimum kriterleri belirleyen organizasyonlarda bulunmaktadır. Örneğin; Avrupa Psikoterapi Derneği başvuruda bulunan psikoterapi metodlarını inceleyerek onay verir. Şu ana kadar başvurup onay alan yaklaşık 30 tane psikoterapi metodu bulunuyor.

Terapi yöntemleri hakkındaki bu yazı önümüzdeki günlerde güncellenecektir.

Terapi yöntemleri hakkında araştırma yapan insanlar için paylaşmak istedikleriniz varsa lütfen iletişim kutusuna yazın.