Psikodrama nedir? Psikodrama oyun örnekleri

Psikodrama Türkiye’de en popüler olan terapi metodlarından biridir. Hümanist yaklaşıma aittir. Psikodrama ayrıca psikodinamik yaklaşım gibi farklı terapi yöntemlerinden de etkilenmiştir.

1) Psikodrama nedir?

Psikodrama tiyatro tekniklerini ruh sağlığı hizmetleriyle birleştiren doğaçlama ve yaratıcılık üzerine kurulu bir psikoterapi metodudur.

Psikodrama birey tarafından ortaya konulan problemleri ve meseleleri incelemek için kullanılan rehberlik dramatik eylemdir (bpa).

Psikodrama duygusal problem çözümünü içeren “protagonist merkezli” bir oyun biçimidir. Genellikle derin duygusal yaşantılarla çalışılır.

Jacob Moreno psikodrama için ilk önceleri grup terapisi demiştir. Fakat psikodrama grup terapisinden çok daha fazla iletişime açık olduğunu zamanla kanıtlamıştır. İleriki zamanlarda sosyometri demiştir. 

Psikodrama gerçeğin eylemle keşfidir . – Jacob Moreno

Monodrama nedir? Monodrama bireysel olarak uygulanan psikodrama oyunlarına verilen isimdir.

Sosyodrama nedir? Sosyodrama toplumsal oyundur. Bireylerin kararlaştırılmış olan bir sosyal durumu spontan olarak sahneleme metodudur (ASGPP).

2) Psikodramanın amaçları nelerdir?

Moreno ruh sağlığı hizmetlerini psikodrama oyunları ile sinema izler gibi gidilen bir ortam haline getirmiştir. Fakat amaç eğlenmek ya da sanatsal bir gösteri düzenlemek değildir.

Duygusal problemleri çözümlemek

  • Kişinin muzdarip olduğu psikolojik hastalıklar, duygusal karmaşalar ve travmalar psikodrama oyunları ile grup içerisinde aşılabilir.
  • Çözümlenmemiş meseleleri nihayete kavuşturmak.
  • Sıkıntılarımız hakkında değişik bakış açıları kazanmak.
  • Yas ve kayıplarla baş edebilmek.
  • Sosyal ilişkilerimizi gözden geçirmek ve başkalarıyla olan çatışmalarımızın üstesinden gelmek.
  • Sağlıklı olmayan bağlanma şekillerinin üstesinden gelmek

Kişisel gelişim sağlamak

  • Öz farkındalık kazanmak, kendimizi daha iyi anlamak
  • Psikodrama oyunlarıyla organizasyonlarda grup bilinci oluşturmak
  • Yaşam kabiliyetleri, baş etme yöntemleri kazanmak
  • Yaratıcılığımızı geliştirmek.
  • Doğal ve içimizden geldiği gibi davranabilme yetenekleri kazanmak.

3) Psikodrama oyunları nasıl uygulanır?

Psikodrama gruplarının üye sayısı

Psikodrama grupları ortalama on beş kişiden oluşur. Nadiren yüzlerce bireyin katıldığı psikodrama gruplarına rastlanır.

Diğer grup terapilerinde olduğu gibi yeni üyelerin sonradan katılmalarına izin verilir ya da verilmez. Böylelikle kapalı ve açık psikodrama grupları adını alırlar.

Psikodramada süre

Psikodrama oyunları genellikle çifte seans 1,5 – 2 saat olarak gerçekleşir. Psikodrama grupları yalnızca bir oturumda olabilir, yıllarca da sürebilir.

Psikodrama oyunları nerelerde yapılır?

  • Psikodrama oyunları hem klinik ortamlardaki hastaların tedavisinde, hem de psiko-sosyal organizasyonlarda çeşitli gruplarla sahnelenebilir.
  • Birçok terapistin çalıştığı özel ofisler psikodrama için uygun büyüklükte olmayabilir.
  • Psikodrama okullarda, üniversitelerde, derneklerde, psikiyatri ve psikoterapi merkezlerinde yapılabilir.

Psikodrama oyunlarının konuları nelerdir?

Günlük yaşantılar, ilişkiler, rüyalar, geçmişte yaşananlar, gelecekle ilgili hayaller, korkular…

4) Psikodrama oyunlarında hangi roller bulunur?

Psikodrama oyunlarında psikoterapist, hasta ve danışan terimleri kullanılmaz. Bunun yerine protagonist, oyunun kahramanı, yardımcı egolar ve grup üyeleri terimlerini kullanılır. Şimdi bunları teker teker inceleyelim.

Psikodramada protagonist kimdir?

  • Psikodrama oyunlarında danışan yerine protagonist, oyunun kahramanı ya da baş oyuncu denilir.
  • Protagonist grup içerisinde o an için sağaltımı yapılan grup üyesidir. Psikodramada protagonist problemlerini çözmek, herhangi bir rüyasını çalışmak, iç görü kazanmak isteyen bireydir. Gestalt terapi de olduğu gibi rüyalar analiz edilmez, çalışılır.
  • Psikodrama diğer grup terapisi metotlarından farklı olarak grup içerisinde yapılan bireysel terapi gibidir. Bu nedenle protagonist merkezdedir.
  • Protagonistin kim olacağına karar verme. Psikodrama oyunu boyunca belirli bir protagonist üzerinde çalışılır. Psikodrama oyunlarına başlarken, o seansta kimin protagonist olacağına birlikte karar verilir. Grup ısınma egzersizleri sırasında doğaçlama olarak da protagonisti seçebilir.

Psikodramada yönetmen kimdir?

  • Yönetmen, yani terapist, katılımcıların kendilerini güvende hissettikleri yapıcı bir çalışma ortamı sağlar.
  • Grup yönetmeni bireyleri psikodrama oyununa ısındırır.
  • Uygun bir protagonistin seçilmesini sağlar. Protagonist seçiminden sonra, seçilmesi söz konusu olup, seçilmeyen adayların kırılmamasına özen gösterir.
  • Protagoniste yardımcı olur, uygun gördüğünde protagonistten oyunu durdurmasını isteyebilir.
  • Yardımcı egolara başvurabilir. Protagoniste yardımcı olabilir.
  • Grup dinamiklerinin oluşmasına izin verir.

Psikodramada antagonist kimdir?

Antagonist protagonistin içinde bulunduğu çatışmanın rolünü üstlenir.

Yardımcı egolar kimdirler?

Protagonist oyuna başlamadan önce yardımcı egoları seçer. Oyun sürecinde yardımcı egolarıyla yer değiştirebilir.

Grup üyeleri

Diğer katılımcıların farkındalık kazanması ve meseleleri üzerine çalışmalarına yardımcı olurlar. Grup üyeleri protagonist ile empati kurar. Gerektiği durumlarda farklı rolleri üstlenirler.

5) Psikodrama süreci

Psikodrama oyunları üç aşamadan geçer: Isınma, oyun, paylaşım

  • Gereçler. Hem grupla, hem de bireyle yapılan çalışmalarda yönetmen gruba ilham verebilecek nesneler, oyuncaklar, taşlar gibi objeler getirebilir.
  • Duygularımız ve iç meselelerimiz farklı objeler ve psikodrama oyunları yolu ile dışa vurulur. Dışsallaştırılan meseleler dışarıdan daha rahat gözlemlenebilir ve uzaklaştırılabilirler bireyin hayatından.
  • Psikodrama yönetmeni oyunu durdurarak protagonisti oyunun dışına çıkarabilir. Birlikte durum değerlendirmesi yapabilirler.
  • Protogonistin ilişki problemi yaşadığı bireyleri temsil edebilecek üyeler olabilir grupta. Örneğin; uyuşturucu bağımlısı bir üye ve uyuşturucu bağımlısı yakını olan grup üyeleri olabilir. Kendi dünyalarını sunabilirler gruba.
  • Paylaşım. Seansın sonunda grup üyeleri birbirlerine geri bildirimler verirler. Protagonistin meseleleri hakkında ve kendi meseleleriyle ilgili çağrışımlarını ifade ederler.
  • Etik. Psikodrama da etik ilkelerine uygun olarak gizlilik ilkeleri açıklanır. Bireylerin kendilerini rahatça ifade edebilmeleri için gerekli olan ön yargısız güven ortamı bina edilir.

Psikodrama oyunlarından önce hazırlık yapılır mı?

Protagonist önceden rolüne hazırlanmaz. Hatırladığı kadarıyla geçmişte yaşadığı bir sahneyi, rüyayı veya hayali sahnede düzenler. Diğer yardımcı egoları ve oyuncuları seçer. Onun söylemlerine göre diğer oyuncular psikodrama oyununu sahnelerler.

6) Psikodrama’dan kimler faydalanabilir?

  • İlişki problemleri yaşayanlar
  • Travma geçirenler
  • Bağımlılıklar
  • Psikosomatik şikayetler
  • Depresyon
  • Bireysel farkındalık kazanmak isteyenler

7) Psikodrama oyun örnekleri

Vaka örneği 1: Evlilik çatışmaları

Yirmi yıldır evli olan bir beyden psikodrama oyununda eşiyle birlikte yediği bir akşam yemeğini sergilemesi istenir.

Protagonist sunulan yemeği yemek istemediğini elini yumruk yaparak ifade eder. Rol değiştirmede bu rolü alan yardımcı ego aynı sahneyi olduğu gibi yineler. Fakat bir adım öteye giderek masayı yumruklar ve boşanmak istediğini söyler.

Protagonist yardımcı egonun tepkisini kendi içinde de hissettiğini söyler. Her ne kadar protagonist bunu kendi ifade etmemişse de sıkılmış yumruğu nedeniyle yardımcı ego bunu sezinlemiştir.

Vaka örneği 2 – Aile çatışması

Protagonist yıllarca evvel kaybettiği ebeveynlerini sahneye taşır. Protagonist karmaşık duygular içerisine girer. Duygusal olarak aşırı yüklü halde donup kalır. Yardımcı ego rolündeki kişi ise kendinde ebeveynleriyle kucaklaşma cesaretini bulabilir.

Vaka örneği 3 – Travma

Her insanın içinde bulundurduğu belirli bir şiddet dürtüsü vardır. Bunu rol içinde dışarı vurma, çok etkili olabilir.

Güney Amerika’da uzun süren diktatör rejimlerinde hapishanelerde kalmış olan katılımcılar psikodrama oyunlarına taşır bunu. Yardımcı rollerde onlara bu şiddeti uygulayan bireyleri seçmişlerdir. Kendilerine şiddet uygulamış olan insanlarla rol içerisinde yüzleşirler.

7) Psikodrama teknikleri nelerdir?

Eşleme

Eşleme yapan birey genellikle protagonistin arkasında durur ve aynı seviyede bir konuma gelir. Elini onun omuzuna koyarak ya da benzeri bir konum alarak empati [eşduyum] kurmaya özen gösterir.

Eşleştiği protagonistin duygu ve düşüncelerini ben öznesini kullanarak dile getirir.

Protagonist eşleme sırasında ifade edilen duygu ve düşünceleri reddetme hakkına sahiptir.

Psikodrama tekniklerinden eşlemedeki amaç nedir? Psikodrama teknikleri arasında iç görü kazanmada en etkili olanı eşlemedir. Buna uygun olarak eşleme yapan grup üyesi protagonistin iç görü kazanması için arkasında durur.

Eşleme sayesinde oyunun kahramanı bastırdığı duygularının daha rahat farkına varabilir. Bireysel farkındalığı artabilir.

Psikodrama tekniklerinde destekleyici eşlemedeki amaç nedir?

Antagonistin yanında protagonist zayıf düştüğünde destekleyici eşleme yapılır. Eşleme destek ve korumada sağlar. Eşleşen grup üyesi protagonisti desteklemek için yanında ya da korumak için önünde yer alır.

Yönetmen, protogonistin antagonist tarafından travmatize edilmesini önler. Çok güçsüz düştüğü durumlarda önüne geçerek protagonistin söylemeye çekindiği şeyleri dile getirir. Protagonist kendini antagoniste karşı koruyabilecek seviyeye geldiğinde eşleme işlemi sona erdirebilir.

Rol değiştirme

Psikodrama teknikleri arasında olmazsa olmazlardan biride rol değiştirmedir. Protagonist psikodrama oyunu için seçilen diğer karakterlerle yer değiştirir. Onların rolleri içine girmeye ve empati [eşduyum] kurmaya çalışır.

Soyut kavramlarla rol değiştirme. Üstlendiği farklı roller bireyler dışında, sahnede yer alan nesneler, duygular ve soyut kavramlarda olabilir. Örneğin; mutluluk, engel, umut, optimizm, iyimserlik, affetmek, yalnızlık

Protagonist antagonistin ya da başka bir grup üyesinin rolüne geçebilir. Bu durumda o kişi de geçici olarak protagonistin yerine geçer. Protagonistin rolüne geçen grup üyesi onun duygularını yansıtmaya çalışır.

Doğaçlama. Psikodrama tekniklerinden olan rol değiştirmede bireyler doğaçlama da davranabilirler. Protagonist eğer yapılan doğaçlamanın kendi hikayesini yansıtmadığını düşünüyorsa buna müdahale edebilir.

Psikodrama tekniklerinde rol değiştirmenin faydaları nelerdir? Psikodrama tekniklerinden rol değiştirme tekniği içgörü kazanılmasına yardımcı olur. Bu farklı roller arasında karşı cinsten, yaşlardan ve kültürden bireyler de olabilir.

Ayna

Rol değiştirme tekniklerini gestalt terapi gibi diğer terapi yöntemlerinde gözlemleyebilirsiniz. Ayna tekniği psikodramaya has bir tekniktir. Bu teknik sayesinde danışanın bireysel farkındalığı artırılabilir.

Protagonist sahnede ortaya konan meselelerini, bireyleri ve kendisini dışardan gözlemlemeye çalışır. Yardımcı egolarından biri bu sırada protagonisti temsil eder. Bunu daha etkili yapabilmek için sahnenin dışına çıkıp farklı açılardan bakabilir. Sahneye geri dönerek düzenlemeler yapabilir.

Monolog

Psikodrama da danışanın yüksek sesle düşüncelerini ifade etmesine monolog denir. Monolog tekniği ile grup üyesinin kendisi hakkındaki bilgisi artabilir.

8) Psikodrama’nın sağladığı avantajlar nelerdir?

Grup desteği

  • Grup içinde birey kendini problemlerinde daha az yalnız, grup tarafından kabul görmüş hisseder.
  • Grup üyelerinden fikirler ve yapıcı geri bildirimler alınır. Dışarıdan nasıl göründüğümüzü öğrenebiliriz.
  • Psikodrama bireyin sonuçlarına katlanmak zorunda kalmadan hayatın bir provasını yapabileceği bir laboratuvar gibidir. Grup gerçek yaşamın bir mikrokozmudur adeta. Birey farklı rolleri ve değişik tercihleri deneme fırsatı bulur.
  • Bireyler ulaşmak istedikleri rolleri oynama şansına kavuşurlar. Örneğin; kendine güveni olmayan grup üyesi çok cesur bir karaktere bürünebilir. Bu role büründüğünde diğer grup üyelerinin kendisiyle ilişki kurma biçimi de ona göre değişir. Değişme motivasyonları üzerinde olumlu etkisi olabilir.
  • Grubun içinde hoşlanmadıkları bir birey bile olsa, kendi hayatından bir rol oynadığında sizinle olan ilişkisi değişebilir. Tutum ve birbirlerine bakış açıları değişebilir.

Sözlere mahkum değildir.

Psikodrama diğer psikoterapi metotlarının aksine sözlere mahkum değildir. Bu nedenle mülteciler, çocuklar, travma geçirmiş kişilerle kullanılabilir.

Birden fazla kişinin sağaltımı yapılır.

Psikodrama oyunları ile grup üyeleri sırayla grubun merkezinde yer alabilirler. Psikodrama oyunları süresince merkezde bir bireyde olsa diğerleri kendi meseleleri üzerinde çalışırlar.

Psikodrama gerçek hayatın provası gibidir.

Psikodrama ile protagonist hayatını dışarıdan gözlemleme şansı bulur bir film gibi. Grup üyelerinin sürekli roller değiştirmesi grup üyeleri arasında belirli bir rolde sabit kalmayı önler.

9) Psikodrama eğitimi

Psikodrama eğitimi diğer psikoterapi eğitimlerinde olduğu gibi psikoterapi enstitüleri, psikoterapi dernekleri ve üniversitelerde verilir.

Psikodrama eğitiminin yapı taşları şunlardır. Teorik seminerler, bireysel farkındalık, süpervizyon eğitimi, süpervizyon denetiminde danışan kabul etme, vaka sunumları, literatür seminerleri ve protokol yazımı.

  • Öz farkındalık – bireysel analiz seanslarına psikodrama da monodrama denir. Bireysel farkındalık daha az süre uygulanır. Örneğin; Avusturya’da öğrenciler 80 saat monodrama ve 240 saat grup uygulaması yaparlar.
  • Süpervizyon eğitimi altında danışan almaya başladıklarında (özelliklede ilk evrelerde) tecrübeli bir terapiste asistanlık yaparlar.
  • Diğer terapi yöntemlerinde eğitim alan öğrenciler genellikle uygulamalarını bireysel olarak yapar. Psikodrama öğrencileri ise grup terapisi ortamında yaparlar.
  • Psikodrama eğitiminde yer alan çalıştaylardan bazıları şunlardır. Psikodramanın gelişimi, grup dinamikleri, psikodrama teknikleri, rüyalarla, yaratıcılıkla, sembollerle, masal ve ritüellerle nasıl çalışılır…

İlginizi çekebilir: Psikoterapi eğitimi, psikoterapist nasıl olunur

10) Psikodrama’nın öncüleri kimlerdir?

  • Jacob Moreno (Psikodrama’nın kurucusu)
  • Zerka Moreno (Moreno’nun eşi)
  • Martin Haskell
  • Eya Fechnin Branhan
  • Anne Ancelin Schutzenberger (Fransa)
  • Gretel Leutz
  • Marcia Karp (İngiltere)

11) J. L. Moreno psikodrama’nın kurucusu kimdir?

Moreno’nun çocukluk yılları

J.L. Moreno Psikodrama’nın kurucusudur. Moreno 19. Yüzyılın sonunda Bükreş’de Yahudi bir ailenin en büyük çocuğu olarak dünyaya gelmiştir.

Moreno küçük yaşta ailesiyle birlikte Viyana’ya taşınarak eğitimini burada gerçekleştirmiştir. Anne ve babasının birbirlerinden ayrılmasından sonra derslerindeki başarısı düşmeye ve okulda problemler yaşamaya başlamıştır.

Moreno çocukluk yıllarında farklı roller aldığı, doğaçlama hikayeler anlattığı oyunları tercih etmiştir. Moreno’nun psikodramayı geliştirmesinde çocuk oyunlarındaki doğaçlamadan aldığı ilham büyük rol oynamıştır.

Moreno psikiyatriye neşe ve kahkaha getirdi.

Moreno’nun psikodramaya katkıları

Üniversite yıllarında tıp eğitimi dışında teoloji ve felsefe konularıyla yakından ilgilenmiştir. Bu sırada Viyana Üniversitesinde Sigmund Freud’un rüyalar hakkında verdiği derslere katılma şansı olmuştur. Moreno Freud’la olan tek karşılaşmasında Freud’u şaşkına çeviren şu sözleri söyler;

 Sizin bıraktığınız yerde ben alıyorum. Siz insanlarla kendi ofisinizin o yapay ortamında buluşuyorsunuz. Bense onlarla sokaklarda evlerinde kendi doğal ortamlarında karşılaşıyorum. Siz onların rüyalarını analiz ediyorsunuz. Ben onlara tekrar rüya görme cesareti veriyorum. – Moreno

Aynı yıllarda mahkemelere giderek duruşmaları gözlemlemiştir. Daha sonra burada gördüğü rolleri arkadaşlarıyla oynayarak Psikodrama tekniklerinden rol değiştirmeyi uygulamıştır.

Moreno’nun mülteci kampında çalışmaları

Viyana’da istismara uğrayan hayat kadınları ve mültecilerle ilgili sosyal projeler düzenlemiştir.

Mülteci kampında yaptığı doktorluk vazifesi ona insanların bulunduğu psikolojik koşulların fiziksel rahatsızlıklara sebep olduğunu görme fırsatı vermiştir. Şimdilerde herkesin bilinçli olduğu psikosomatik hastalıklardan bahsetmek o zamanlar bir devrim niteliğindeydi. Gözlemlerinden faydalanarak kampta yaşayan mültecilerin barakalarda kimlerle yaşamak istediklerine dair tercihlerini kendilerinin yapmalarını sağlamıştır. Moralleri yükselen mülteciler daha az hastalanmıştır.

Moreno’nun Amerika yılları

Moreno üniversite yıllarını geride bıraktıktan sonra din ve felsefe konularında kitaplar yayınlamış ve doğaçlama tiyatro faaliyetlerine devam etmiştir. Avusturya birinci dünya savaşı sonrasında kargaşa içerisindeyken Amerika’ya gitmiştir. Orada doğaçlama tiyatro faaliyetlerine New York’ta bir hapishanede ve sonrasında hastane ortamında devam etmiştir. Radikal fikirlerini yazdığı yazılarla paylaşmıştır. Kurduğu dernek aracılığıyla ve herkesin izleyebileceği Psikodrama seanslarıyla farklı dallardaki uzmanları uyguladığı psikodrama teknikleriyle buluşturmuştur.

Moreno psikodrama hakkında geriye birçok yayın bırakmıştır. Moreno psikodramayı geliştirerek psikanalizin grup terapisine taşınmasını sağlamıştır. Sanat ve yaratıcılıkla ruh sağlığı hizmetlerini birleştirerek dans terapisi gibi diğer sanat terapilerine de öncülük etmiştir.

12) Psikodrama Dernekleri

  • IPI İstanbul Psikodrama Enstitüsü
  • FEPTO Avrupa Psikodrama Eğitimi Organizasyonları Federasyonu
  • ASGPP Amerika Grup Psikoterapileri ve Psikodrama Topluluğu
  • BPA İngiltere Psikodrama Derneği

13) Psikodrama kitapları

Özgün psikodrama eserleri

Altınay, D. (2009a). Psikodrama – 400 ısınma oyunu & yardımcı teknik [Psychodrama – 400 warm up & supportive techniques]: Epsilon.

Altınay, D. (2009b). Psikodrama – grup psikoterapisi el kitabı [Handbook of psychodrama group psychotherapy] Epsilon.

Altınay, D. (2015a). Çocuk psikodraması: Epsilon.

Altınay, D. (2015b). Psikodramada seçme konular: Epsilon.

Demirbaş, P. (2011). Psikodrama: Maya Akademi.

Subaşı, H. (2016). Psikodrama ve kadim bilgelik: Epsilon.

Çeviri psikodrama kaynakları

Baim, C., & Burmeister, J. (2013). Psikodrama, kuram ve uygulamadaki gelişmeler [Psychodrama, advances in theory and practice] (İ. Doğaner, Trans.): Nobel Yayınevi.

Bradshaw, K., & Karp, M. (2013). Psikodrama rehberi [The handbook of psychodrama] (N. K. Oğuzhanoğlu, Trans.): Nobel Yayıncılık.

Figusch, Z. (2011). Bireysel psikodramadan büyük gruplarla sosyo-psikodramaya (B. Armağan, Trans.): Sistem Yayıncılık.

Hudgins, M. K., & Kellermann, P. F. (2013). Travmadan sağ kalanlara psikodrama: Acıyı Eyleme (S. Ünal, Trans.): Nobel Yayıncılık.

Karp, M., & Watson, M. (2013). Morenodan bu yana psikodrama (N. U. Muhtar, Trans.): Nobel Yayıncılık.

Moreno, Z. T. (2013). Psikodrama artı gerçeklik ve iyileştirirme sanatı [Psychodrama, surplus reality and the art of healing] (B. Şimşek, Trans.): Nobel Yayıncılık.

Muhtar, N. U. (2013). Moreno’dan bu yana psikodrama teori ve pratikte yenilikler (N. U. Muhtar, Trans.): Nobel Yayıncılık.

Psikodrama nedir konusunda araştırma yapanlara yardımcı olabilmek eklemek istedikleriniz varsa lütfen paylaşın.

Psikodrama nedir konulu makale ileriki günlerde güncellenecektir.

About adminsinn

Bunları da İnceleyebilirsiniz

Terapi hikayeleri: Minik Lina evde korku içinde

Bu terapi hikayesi ile evdeki çatışmalardan dolayı korku içinde yaşayan çocuklara yardımcı olmayı ve yetişkinlere …

One comment

  1. Melike Doruk

    Abdülkadir Özbek Psikodrama Enstitüsü”nden bahsetmemişsiniz. Uberlingen Moreno Enstitüsü’nün Türkiye’deki okuludur. Ben ordan eğitim aldım.