Genogram: Adım adım genogram nasıl çizilir?

Sistemik aile terapisi genellikle genogram tekniğiyle başlar. Ben de hemen hemen tüm danışanlarımla genogram uygulaması yapıyorum. Sizin de danışanlarınıza faydalı olmasını umut ederek adım adım genogram nasıl çizebilirsiniz anlattım bu yazıda.

1) Genogram nedir?

Genogram farklı sembolleri kullanarak nesiller boyunca ilişkileri, önemli olayları ve aile dinamiklerini gösteren bir aile haritasıdır.

Ailenin güçlü ve zayıf yanlarını görsel bir şekilde ortaya koyar.

Genogram uzmanlarına genealogist denir.

2) Soy ağacı ve genogram arasındaki farklar nelerdir?

Genogram aile ağacı uygulamasının daha gelişmiş bir versiyonu olarak düşünülebilir. Soy ağaçları sadece kuşaklar boyunca ailede var olan kişileri gösterir. Genogram ise bireyler arasındaki ilişkileri ve birçok diğer değerli bilgiyi de paylaşır.

Genogram sadece ailenizde bulunan kişilerin adlarını söylemez size. Aile bireylerinin birbirleri arasında nasıl bir ilişki bulunduğunu da gösterir.

Nesiller boyu ailelerde birçok değer yeni kuşaklara taşınır. Bunlar genetik özellikler, psikolojik hastalıklara yatkınlıklar kadar ailenin değerleri ve hikayeleridir.

3) Genogram tekniği kimler tarafından kullanılır?

Ruh sağlığı uzmanları

  • Aile bireyleri arasındaki ilişki dinamiklerini görmek
  • Ailede nesiller boyu süre gelen psikolojik hastalıkların tespiti
  • Özellikle madde bağımlılıklarında faydalı olabilir. Zira birçok bağımlılık ailede nesiller boyu devam tekrarlar.

*** Ben bu yazıyı özellikle ruh sağlığı alanında kullanımını açıklamak için yazdım.

Tıp uzmanları

  • Koruyucu sağlık hizmetlerinin bir parçası olabilir.
  • Genogram dört nesile kadar olan ilişkileri gösterebilir.
  • Bireyin yatkın olduğu risk altında bulunduğu fizyolojik ve psikolojik hastalıkları tespit eder.
  • Bireyin ve ailesinin sağlık geçmişini ortaya koyar.
  • Ailede bulunan genetik rahatsızlıkları ortaya çıkarır. Taşıyıcı ve hastalığa yakalanan üyeler farklı işaretler alırlar.

Sosyologlar, sosyal çalışanlar

  • Danışanların problemlerini daha geniş sosyal ağlar içerisinde görmelerine yardımcı olur.
  • Aileye uygulanacak müdahaleleri planlarken yardımcı olur.

Eğitimciler

Öğrencilerin tarihi daha iyi öğrenmelerini sağlar. Örneğin; padişahlar, bilim adamları…

Öğrencilerin kendi ailelerini daha yakından tanımaları için ödev olarak da verebilirler.

4) Genogram sembolleri nelerdir?

Genogram, genogram nedir

Cinsiyet

  • Kare →  erkek
  • Yuvarlak → Kadın
  • Soru işareti ? → Cinsiyet bilinmiyor (örneğin; düşük çocuklar
  • Trans bireyler karenin içinde yuvarlak, yuvarlağin içinde kare çizilerek sembolleştilir.

Evlilik

  • Çiftler gösterilirken erkekler sola, kadınlar sağa çizilir.
  • Tek bir düz çizgi evliliği temsil eder. Çizginin kesik kesik olması ilişkiyi gösterir. Evlilik dışı ilişkiler de böyle gösterilir.
  • Üstü eğimli bir çizgi ile çizilmişse ayrılığı, iki eğimli çizgi boşanmayı temsil eder.

Çocuklar

  • Üçgen → Hamilelik
  • Üstü çizilmiş üçgen → Düşük, çocuk aldırma
  • En büyük çocuk her zaman solda, en küçük çocuk sağda yer alır.

İlişkiler

  • Çift çizgi yakın ilişkiyi, üç çizgi sınırların kaybolduğu iç içe geçmiş ilişkiyi gösterir.
  • Dalgalı çizgiler negatif anlamlarda kullanılır.
  • Çizgideki kopukluk ilişkideki kopukluğu sembolize eder.
Ayrılıklar denilince hemen çiftler geliyor akla. Aslında çok fazla ailede en az bir üye ile ilişkiler tamamiyle kopmuş durumda. Genogram çizimi yaptığınızda gruplarda bu çok açıkça görülüyor.

Psikolojik rahatsızlıklar

  • Psikolojik hastalıklar MH [Mental health Issue]
  • Alkol problemi CD [Chemical Dependency Issue]
  • İyileşme Sürecinde Madde Bağımlılığ –  R [In recovery from chemical dependency]
  • X → Ölüm
  • Baklava dilimi  → Evcil hayvan

genogram, genogram nedir

Bu sembollerin dışında doktorların kullandığı farklı genetik ve fiziksel hastalıkları tasvir eden semboller de bulunur. Örneğin; bireyin taşıyıcı ya da hastalığa yakalanmış olması gibi.

5) Genogramda hangi bilgiler yer alır?

Farklı nesiller boyunca aile bireylerinin adları. Genellikle üç nesil yukarı doğru çalışılır.

*** İleri yaştaki danışanlarımla bir nesil yukarı çıkarak bırakabiliyorum. Zira kendi çocukları ve torunları ile çok uzayabiliyor.

Genogramda hangi akrabalar yer alır? Genogramlarda kişinin kardeşleri, ebeveynleri, ebeveynlerinin kardeşleri ve üçüncü kuşak dedeleri olur. Ama onların çocukları genelde olmaz. Yani amcanız olur ama amcanızın eşi ve çocukları olmaz. Böylelikle odak sağlanmış ve çok fazla amaçtan uzaklaşılmamış olur. Fakat danışanım kendisi için önemli olan akrabalarından bahsederse onları da ekliyorum genograma: Kuzen, yenge, enişte…

Çiftlerle genogram çizimi yapılırken her ikisinin de aileleri çizilir. İlişkileri olan kişiler yalnız geldiklerinde de eşlerinin ailesinin yer alması genogramda önemli. Zira onlarla olan ilişkileri hayatlarında rol oynayacaktır. Bu durumda eşlerinin ailesi çok detaylandırılmayabilir. Önemli olanlar üzerinde durulur.

Geçmişle ilgili bilgilerimize bakarak şimdiyi anlayabiliriz. Neleri geleceğe taşımak istediğimize karar verebiliriz.

Demografik bilgiler: Cinsiyet, ölüm (ölüm sebebi, yılı), gelir, yaş, meslek, yaşanılan coğrafya…

Medeni Hali: Evlilik seçimleri, evlilik, ayrılık, boşanma, evlilik dışı ilişkiler

Çocuklar: Öz, üvey, evlat edinme, evlilik dışı çocuklar, düşükler. göçler, taşınmalar…

İlişkiler: Duygusal ilişkiler, yakın ilişki, sona erdirilmiş ilişki, çatışma, suistimal, ihmal, sona eren ilişkiler ve güç. Üçgen ilişkiler (çocuğun baba ve annesi arasında kalması, gelinin eşi ve kayınvalidesi arasında kalması…)

Fonksiyonlar: Madde bağımlılıkları, fiziksel ve psikolojik hastalıklar, travma, iş ve problemleri.

Karakter özellikleri, özel yetenekler, başarılar, din, dünya görüşü (örneğin; kızların eğitimi destekleniyor mu?)…

6) Genogram nasıl çizilir?

Genogram için hangi malzemeler gereklidir? 

  • Sistemik aile terapisi uygulayan uzmanların ofislerinde genellikle ayaklı yazı tahtalarından bulunur. Böylelikle danışan da sürece dahil olur.
  • Yazı tahtası olmadan da büyük bir kağıt işinizi görebilir. A3 kağıdı yeterli olacaktır. Öğrencilerle yaptığımız grup uygulamalarında ayaklı pano kağıtlarından yoksa A3 kağıtları tercih ediyorum.
  • Tahta ya da keçeli kalemler.
  • Grupla çalışırken grup üyelerinin birbirlerinden etkilenmemeleri için yeterli büyüklükte sessiz bir ortam.

7) Bilgisayar destekli genogram nasıl çizilir?

Uzmanların hizmetine son yıllarda genogram çizimi için hazırlanmış olan bilgisayar programları sunulmuştur. Bunların dışında internetten online olarak çizim yapılabilen siteler de mevcut.

Henüz bu uygulamalardan günlük çalışmalarında faydalanan bir terapist arkadaşım olmadı. Danışanla birlikte oturup çizim yapılamayacağı kanısındayım. Bu programlar ile çizim yapmak daha uzun vakit alacaktır.

Daha düzenli bir çizim sağlayabilirler. Doküman hazırlamak gerektiğinde belki faydalanılabilir.

Programlardan birine göz atmak istiyorsanız bakınız genopro.

8) Evlilik terapisi sürecinde genogram nasıl çizilir?

Evlilik terapisi uygulamalarında yapılan çalışmalarda her iki eşinde aileleri birlikte çizilir. Aileler arasındaki kültürel farklılıkları görülebilir. Bunun eşler için ne anlama geldiği tartışılabilir. Esasen sistemik yaklaşımda çiftlerin her zaman farklı kültürlerden geldiği düşünülür. Zira farklı ırk, mezhep ya da coğrafyadan gelmeseler bile farklı aile kültürlerinden gelirler.

9) Grup terapisi sürecinde genogram nasıl çizilir? 

Katılımcılar öncelikle çizimi nasıl yapacaklarına dair temel bilgiler alırlar. Teorik bilgileri anlatmak yerine psikoterapist grup içinden belirlenen üyenin genogramını bireysel terapide olduğu gibi çalışabilir. Gözlemleyen üyeler model alarak kendi çizimleri daha sonra yapabilirler.

En az iki saat süren bir grup terapisinin yaklaşık ilk yirmi dakikasında sessizce bir köşeye çekilerek çizimlerini tamamlarlar. Çizim uzun vakit gerektirebilir. Zira birçok insan akrabalarını hatırlamakta güçlük çeker. Ayrıca ilk defa çizenlerin kuralları uygulamaları güç olabilir. Sembollerin görünür bir yerde durmasında yarar var.

Grup üyelerinden birisi ortaya gelerek diğerlerine genogramını gösterir. Ya da küçük gruplar içerisinde de çalışılabilir. Bence en ideali topluca süpervizörün gözetiminde kuralları tanıtırken örnek bir genogram çalışması yapmak. Daha sonra katılımcıların genogramlarını küçük gruplar içerisinde çalışmaları.

⇒ Grup üyeleri birbirlerine ne gibi bildirimler verirler?

Grup lideri diğer grup üyelerinden yorumlarını, kendi iç dünyalarında uyandırdıklarını ya da ne gibi kaynaklar gördüklerini sorabilir.

Pozitif geri bildirimler esastır. Grup genogram içerisinde gördüğü çatışmaları söylemekten çekinmez. Fakat bunları odak noktası yapmaz. Bu sistemik aile terapisinin genel çalışma prensipleriyle örtüşen grup adabıdır.

10) Psikoterapi eğitimi süresince genogram nasıl kullanılır?

Genogram çizimi sistemik psikoterapi eğitimi sırasında mutlaka öğrencilere uygulanır. Genellikle ilk seminerde genogram tatbik edilir. Grup öz farkındalık eğitimleri sırasında da olabilir genogram çalışması. Böylelikle öğrencilerin grup içerisinde birbirlerini yakından tanıma fırsatı bulurlar.

Terapi öğrencileri kendi ailelerini ve ilişkilerini ortaya koyan genogramlar çizerler. Diğer arkadaşlarıyla birlikte üzerinde çalışarak içgörü kazanabilirler.

Grup içerisinde yapılan genogram uygulamalarında öğrenciler farklı genogram örnekleriyle nasıl çalışılabilecekleri konusunda fikir sahibi olurlar.

11) Genogram danışana nasıl sunulur?

Danışanınız geldiğinde çok akut problemleri varsa şikayetlerini dinlemek için zaman verin. Genogram çizimini sonraki seanslara bırakabilirsiniz danışanınızın hayatında önemli bir kriz durumu varsa. Örneğin; bir gün öncesinde aldatıldığını öğrenen ızdırap içinde gelen bir danışanımı genogramla yormam.

Danışana nasıl genogram çizildiğini öğretmeniz gerekmiyor. Danışanlarıma bakın karaler erkek.. demiyorum hiçbir zaman. Ben çizerken onlar beni gözlemliyor. Sorularımı yöneltiyorum bu sırada çizimimi yapıyorum. Çoğunlukla danışanlar bir karışıklık yaşamıyorlar zira bu onların ailesi. Bizden daha iyi tanıyorlar.

12) Genogram çizerken danışanlarınıza ne gibi sorular sorabilirsiniz?

Genogram çizimi terapistin danışınına sorduğu sorularla şekillenir. Temel bilgileri aldıktan sonra (örneğin; kaç çocuğu var yaşları) giderek daha çözüm odaklı ve danışanın kaynaklarını ortaya çıkaran sorular yöneltebilirsiniz.

  • Büyük büyük dedenizi tanıma fırsatınız oldu mu?
  • Dedeniz hiç büyük dedenizden size bahsetti mi?
  • Dedenizle ilgili neler hatırlıyorsunuz?
  • Çocukluğunuz nasıldı?
  • En fazla kime benzersiniz?
  • Kardeşlerinizle olan ilişiniz nasıldı?
  • Babanız baba olarak nasıldı?
  • Ailenizde güç kimdedir?
  • Ailenizde öfke ve stresle nasıl baş edilir?
  • Ailenizde önemli kurallar, roller, ritüeller nelerdir?
  • Ailenizde var olan değerlerden hangilerini yeni ailenize taşımak istersiniz?
  • Kızınızın kardeşleriyle olan ilişkisi nasıldır?
  • Sizce oğlunuzu halalarına teyzelerinden daha fazla yakınlaştıran sebepler neler?
  • Kız kardeşiniz ve eşinin çocuklarıyla olan ilişkisi nasıldır?
  • En fazla hangi akrabanınızın yanında kendinizi evinizde gibi hissediyorsunuz?
  • Sizi olduğunuz gibi en çok kabul eden kimdir?
  • Ailenizde daha önce psikoterapi alan oldu mu? Psikoterapi almaya nasıl bakılıyor?
  • Benzer problemlerle örneğin okuldan ayrılan çocuklarla önceki kuşaklarda nasıl baş ediliyordu?
  • Kimlerle düzenli olarak görüşüyorsunuz?
  • Şu anda / geçmişte belirli bir evrede hangi aile üyeleri ile dayanışma içindeydiniz?
  • İlişkilerinizde neleri değiştirmek istersiniz? Neleri muhafaza etmek istemezsiniz. Bunları öğrenmeniz terapi amaçlarını belirlemenizde etkili olabilir.
  • Bu akrabanızdan neler öğrendiniz?
  • Bu yakınızla olan ilişki biçiminizi başka kiminle yaşadınız.
  • Evlilik terapisi sürecinde:Kardeşleriniz arasında bir çatışma çıktığında büyük amcanızın uzlaştırıcı bir rol üstlendiğinden bahsettiniz. Peki eşinizin (evlilik terapisinde eşe dönerek direkt) ailesinde kardeşler arası çatışmalar yaşandığında akrabaların tutumu nasıl oluyor?
İlginizi çekebilir: İlk psikoterapi seansında danışanlarınıza sorabileceğiniz sorular

13) Genogramın psikoterapi sürecinde faydaları

Sistemi kısa sürede tanımak

  • Aileyi kısa sürede tanıma fırsatı bulabiliriz.
  • Danışanın geçmişini tanıyarak, sıkıntılarına daha yakından vakıf oluruz. Danışanın problemini hem tarihsel hem de durumsal arka planı içinde değerlendirmiş oluruz.
  • Ailede bulunan fiziksel ve psikolojik hastalıklar ortaya konur.
  • Ailede nesiller boyu devam eden değerleri, beklentileri, problemleri, baş etme yöntemlerini ve ilişki örüntülerini ortaya koyar.
  • Aile bireylerinin davranış biçimleri açıkça görülür. Danışanlar terapistin kendisini ve sosyal ilişkilerini anlamak için gösterdiği çabadan hoşnut olurlar.

Danışanın kaynaklarını ortaya çıkarmak

  • Hangi aile üyelerinin danışan için bir kaynak olabileceği konuşulur.
  • Danışan farkında olmadığı kaynakları daha bilinçli olarak görebilir.
  • Danışan bir zamanlar hazinesinde mevcut olan, fakat zamanla unuttuğu kişisel kaynaklarını hatırlayabilir.
  • Grup çalışmasında bireyin kaynaklarına işaret edilir.
  • Bu çalışmanın sonunda danışanlar aileleriyle gurur duyabilirler.
  • Peki ya danışanın sosyal ağları zayıfsa. Böyle bir tutumu sistemik terapistler olarak benimsemeyiz. Herkesin zengin bir iç dünyasının olduğuna inanırız.

İçgörü kazanmak

  • Danışanın davranışlarında, önceliklerinde, kararlarında ve bakış açısında ailesinin etkisi görülür.
  • Birçok insan ailesinde daha önce fark etmediği şeyleri keşfedebilir. Bu keşifler heyecanlandırabilir.
  • Grup terapisi uygulamalarında kullanıldığında, grup üyeleri farklı aile sistemlerinin olabileceğini fark ederler. Kıyaslama yaparak kendi durumları için içgörü kazanabilirler.

Çözüm odaklı çalışma

  • Danışanlar mevcut problemlerini çözmek için öneriler götürebilecek fikirler elde edebilirler.
  • Hayatlarında neyin tıkandığını görebilirler.
  • Grup çalışmalarında, grup üyelerinden çözüm önerileri elde edebilirler.
  • Terapide gözden geçirilmek istenen konular tespit edilebilir. Bu anlamda terapi amaçlarını belirlemede ön adım olabilir.
  • Danışanların hayatları için en doğru kararları vermelerine yardımcı olunmaya çalışılır.
  • Benim genogram çizmekteki kişisel amacım danışanlarımın sosyal ve kişisel kaynakalrını daha iyi tanımak, değer vermek ve verdiğimi görmek. Danışanlarımın genogram seansı sonunda aileleri ve ailelerindeki ilişki biçimleri ile ilgili keşifler yapmalarını, terapide çalışacağımız muhtemel konuların kafalarında belirmesini, unuttukları bazı kişisel kaynakalarını hatırlamalarını ve aileleriyle belki de gurur duymalarını umut ediyorum.

Problemimin kaynağını ararken, derinlerde umudumu eğitiyordum. – Paolo Freire

14) Genogram vaka örnekleri

Danışanlarımla yaşadıklarımdan esinlenerek yazdığım vaka örneklerini paylaşmak istiyorum.

Vaka örneği 1

İlişki problemleriyle terapiye gelen birçok çiftin genogramları ile terapi sürecinde çalışırken şu gibi durumlar ortaya çıkabiliyor.

Çiftlerden biri kendi ailesinde “hiçbir çiftin, hiçbir zaman problem yaşamadığını” söylüyor. Böylesi durumlar ilişki problemlerinin ötesinde bir problemin olduğu hipotezini kurabiliyorum. Bunlar çok farklı durumlar olabilir. Kişilik bozukluğu, muhtemel travmalar olabileceği gibi, kendi evliliğinde başarısız olduğunu düşünen kişi kendi ailesindeki diğer çiftleri mükemmel görmeye başlamış olabiliyor.

Burada anlatmak istediğim genogram bize birçok hipotez kurma şansı veriyor. Ama önemli olan bunları sorarak test etmemiz. Biz sistemik aile terapistleri bunu genellikle pozitif yeniden çerçeveleyerek yapıyoruz. Ama elbette ki amacımız sürekli danışanın her genogramla ilgili yorumu ya da içgörüsünden pozitif çıkarımlar yapmak değil. Amacımız yapıcı olmak.

İlginizi çekebilir: Yeniden çerçeveleme

Vaka örneği 2

İlişki problemleriyle terapiye gelen çiftin genogramını incelerken danışan ailesindeki tüm çiftlerin ciddi ilişki problemleri olduğunu farkediyor.

İlişkilerde genellikle yaşanan zorluklarla ilgili hipotezler üretebilir terapist. Belki de terapi sürecindeki çift ilişki problemlerini aşma konusunda akrabaları arasında bir öncüdür. Ailelerinden çok farklı bir yol izleyerek ilişki problemlerinin üzerinden gelmeyi hedeflemiş olabilirler.

Vaka örneği 3

Danışan hayatının belirli bir dönüm noktasındadır. Örneğin; nişanlılık, düşük yapma, yas, ergenlik, emekliliğe yeni ayrılma…

Terapist olarak aynı yaşam evresini geçiren bireylerin bununla nasıl baş ettiklerini genogram üzerinde incelemeye davet ediyorum danışanlarımı. Bunlar fikir ve motivasyon verebiliyor. Örneğin; emekliliğe ayrılmış danışanım kendi babasının çalışma ile olan ilişkini nasıl hatırlıyor? Neler gözlemledi? Kendisinden bu konuda neler öğrendi? Hangi öğütleri dinledi?

15) Dikkat edilmesi gereken hususlar

  • Genogramın geleneksel aileye vurgu yaptığına dair eleştiriler bulunmaktadır. Sadece kan ve evlilik bağı olan bireyler ile partnerleri kapsar. Yakın arkadaşlar bunun dışında kalır. Fakat şunuda belirtmekte fayda var. Giderek farklı sembollerle aile dışında kalan fakat bizim için önemli olan kişilere de yer verilmeye başlanmıştır.
  • Aile bireylerinden terapi seansı sırasında var olanlarının verdiği bilgilerle ortaya konur. Bu nedenle belirli temel konularda mutabık kalınsa da farklı bakış açılarının olacağı muhakkak. Özellikle evlilik terapisinde bu çatışma konusu olabilir.
  • Evlilik terapisinde çiftler arası farklılıklara değil, farklılıkların üstesinden nasıl gelindiğine vurgu yapılır. Çalışılırken kültürel farkılıklar ortaya çıkar. Burada önemli olan bu farklılıkların nasıl aşıldığı ve bireylere ne gibi kaynaklar sağladığıdır.
  • Eşlerin şöyle bir çıkarıma varmalarından kaçınılmalıdır. “Evet gerçekten birbirlerinden çok farklı ailelerimiz var. Baştan bir araya gelmemiz bile hataydı.”
  • Grup terapisi uygulamalarında patolojiye değil kaynaklara vurgu yapılır.
  • Sistemik grup terapilerinde bireyler zorlanmaz, istemedikleri şeyleri paylaşmaları beklenmez ve grup içi çatışmalar minimize edilir.
  • Genogram çizerken sıkça yapılan hatalar:
    • Genogram sistemik aile terapisine ait bir psikoterapi tekniğidir. Psikodinamik yaklaşılmamalıdır. En çok karşılaştığım hata, genogramı analiz etmeye takılıp danışanın çözüm üretebileceği bir ortam yaratılmaya çalışılmaması.
    • Çok az bilgi yazmak önemsiz görerek. Bu yazıyı okuyarak genogramlarını çizen bazı uzmanlar sağolsunlar genogramlar farklı vesilelerle benimle paylaştılar. Gördüğüm en belirgin hata genogramların çok ayrıntınsız oluşuydu. Daha çok aile ağacını hatırlatıyorlardı.
    • Kardeşlerin sırasını şaşırmak. Her zaman en büyük kardeş solda olur. Sağa doğru küçülerek sıralanır.
    • Çiftlerde erkek solda kadın sağda olur.

İnsanlar psikoterapi almaya genellikle başkalarını değiştirmek için gelir. Oysaki insan ancak kendisini değiştirebilir. Psikoterapi teknikleri insana bu gerçeği hatırlatmalı. Kendilerini değiştirerek istedikleri sonucu elde edemeseler bile en azından karşılarındakinin dikkatini çekerler ve sistemi daha esnek hale getirirler. – Monica McGoldrick

16) Peki ya danışan genogram uygulamasını istemezse

Birçok psikoterapi eğitimi alan öğrenci bu endişeyi yaşar. Peki ya danışanım şu ya da bu uygulamayı istemezse.

En çok karşılaşılan danışan tepkisi şu gibi oluyor: “Ben buraya çocuğumun okul problemleri için geldim. Siz kalkmış bana dedemi ninemi soruyorsunuz.”

Önemli olan şu. Öncelikle siz amaçlarınızın ne olduğundan emin olmalısınız. Yeni başlayan terapistler tıkandıkça yeni bir teknik uygulamayı deneyebiliyor amaçsız olarak.

Siz bunu danışan için yararlı bir uygulama olarak görebilirsiniz. Genogram çalışarak kaynaklar bulmak, danışanınızı daha yakından tanımak, ona fikir verecek geçmişine yönlendirmek isteyebilirsiniz. Ama danışanda şu şekilde bir düşünce oluşabilir. Ben patronumdan bahsederken o tutmuş bana dedemi, ninemi soruyor.

Bu nedenle bazı danışanlarınıza neyi neden yaptığınızı açıklamanız gerekir. Kimi insanlar fazlaca düşünmeden yüzeysel olarak hemen tenkit yoluna giderler. Ama her tekniği ya da müdahaleyi tepki göreceğiniz endişesi ile yapmaktan vazgeçerseniz de terapide ilerleyemezsiniz.

Danışanınızın verdiği negatif tepkiler aslında danışanınızı tanımanıza çok yardımcı olan davranışlardır. Sizinle olan ilişkisinde takındığı tutum, başka insanlarla olan ilişkilerinde de kendini gösteriyor olabilir. Bunu terapi için bir malzeme yapabilirsiniz.

17) Genogram ve güven

Birçok danışan rahatlar tanıdıkları insanlardan bahsedince. Adlarını genogram üzerinde görmek bir nevi onları da terapiye davet etmek gibidir. Kendilerini daha güvende hissederler.

Kimi danışanlar yaşadıkları travmalardan dolayı hayatlarıyla ilgili birçok bilgiyi hemen vermekten çekinirler. Bu nedenle genogram ile başlamadan önce onları terapiye getiren nedenleri dinleyerek, beklentilerini öğrenmek daha uygun olabilir.

Bu konuda terapist olarak tecrübeniz ve önsezileriniz size yol gösterici olur. Şöyle bir giriş yapabilirsiniz

Psikoterapist: Bana biraz sizi buraya getiren nedenlerden bahsedin. Daha sonra sizi, yakınlarınızı ve geçmişinizi tanımak için bazı sorular soracağım.

Psikoterapist: Bana güvenmeniz biraz zaman alabilir. Bu nedenle lütfen benimle paylaşmaya çekindiğiniz konular varsa söyleyin.

Psikoterapist: Görüyorum ki bu konuyu benimle paylaşmaya çekiniyorsunuz. Çünkü beni henüz tanımıyorsunuz. Lütfen size bir çerçeve oluşturmama izin verin, size neden bu soruyu sorduğumu açıklayayım.

18) Önerilerim

Ben Viyana’da sistemik aile terapisi alanında uzmanlığını yapmış bir psikoterapistim. Farklı ülkelerden gelen göçmenler, Avusturyalılar ve Gurbetçi Türklerle psikoterapi uygulamaları yapıyorum. Türk danışanlarıma has birkaç gözlemimi paylaşmak istiyorum genogram konusunda.

  • Türk danışanlarla çalışırken eğer ilk psikoterapi seansında çok duygu yüklü değillerse genogramı hemen hemen her danışanımla kullanıyorum.
  • Bir süre sonra psikoterapi tekniklerinden olan aile panosuna yönelerek ilk seanslarda kullanmaya başladım. Genogram aile panosundan daha fazla kabul görüyor danışanlar tarafından. Zira genogram çizerken kendileri aktif değiller. Onlara sorduğum sorulara aldığım yanıtlar neticesinde kendim otomatik olarak çizmeye başlıyorum.
  • Birçok danışanımın gözünde genogram danışanımı anlamakta kullandığım bir gereçtir. Onlar için aktif çaba içinde olduğumu görmek memnuniyetlerini artıyor. Danışanlar için dinleniyor ve anlaşılıyor olmak iyileştiricidir.
  • Türk danışanlarım genellikle genogramı seanstan sonra almak istemezler. Nadiren ergen danışanlarım almak ister. Ergenler ayrıca kendileride farklı çizimler boyamalar yapmak isteyebilir.
  • Normalde genogram çiziminde dayılar, amcalar, halalar, teyzeler yer alır. Fakat onların evlilikleri ve çocukları çoğunlukla yer almaz. Ama Türk aileler için genellikle önem arz eder. Fakat çok fazla dallandırmak odak noktanın kaybolmasınada sebep olur. Bu nedenle sadece önemli olanlara yer verebilirsiniz.
  • Özellikle çok çocuklu ailelerden gelen danışanlarımda mutlaka genogram yaparım. Böylelikle onların hikayelerini takip edebilirim. Bazen diğer seanslar içinde danışanım gelmeden genogramlarını asarım. Böylece anlattıklarını daha kolay takip ederek, anlayabiliyorum.
  • Uzmanlar olarak birçok farklı dünya görüşüne sahibiz. Bunların temelinde kendi ailemiz, kültürümüz kadar, eğitimini aldığımız terapi yöntemi, psikoeğitimler ve ruh sağlığı alanında hakim olan görüşler de etkili oluyor. Aile ile çalışırken bunların farkında olarak mümkün olduğunca objektif kalmamız gerekiyor.
  • Merak, mizah, kültürel ağırbaşlılık ve farkındalık çok önemli danışanlarımızı dinlerken.
  • Ergenlerle ve çocuklarla çalışırken arkadaşlarından bahsederek başlamak daha faydalı olabilir. Arkadaşlarına ilgi duyuyor olmanız genellikle hoşlarına gider.

İlginizi çekebilir: Sistemik Aile Terapisi

19) Genogramları nasıl muhafaza edebilirsiniz?

Gereksiz bir soru gibi gelebilir. Fakat oldukça önemli. Ayaklı panolara takılan büyük kağıtlara yapıyorum her danışanımla çizimleri. Her gelen danışanınızın genogramını rulo yapıp saklamaya başlarsanız birkaç sene içinde istifçiye dönebilirsiniz.

Seanslardan sonra genogramların bir kenarına tarih ve hasta kodunu not alarak yuvarlıyorum. Uzun demir bir sepette saklıyorum. Kenarlarında hasta kodu olduğu için bir sonraki seanstan önce bulup getiriyorum. İlkokulda coğrafya dersinden önce haritayı kapıp getirmeye bayılırdım. O günleri hatırlatıyor bu bana.

Hastanın mahremiyetini korumak için bir sonraki danışanı odaya davet etmeden önce ortadan mutlaka kaldırıyorum.

Ara sıra sepetteki genogramlara göz atıp, artık terapiyi sonlandıran danışanlarımın genogramlarının fotoğraflarını çekerek protokollerime ekliyorum. Daha sonra genogramları tüm terapi notlarında olduğu gibi öğütücüden geçirip imha ediyorum. Nasıl protokol tuttuğumu merak ediyorsanız şu iki hazırladığım örneğe göz atabilirsiniz: Protokol örneği 1 Sistemik aile terapistleri için daha uygundur. – Protokol örneği 2 Hümanist yaklaşımına bağlı metodlarla (Kişi merkezli terapi, gestalt terapi, psikodrama…)

Bazı terapistler odalarında saklamak yerine danışanlarına almalarını teklif ediyorlar genogramlarını. Bu şekilde danışanın evine götürerek üzerinde düşünme fırsatı bulabileceğini düşünüyorlar. Ayrıca terapistin bir süre sonra tüm kağıtları saklaması güçleşebiliyor.

Benim danışanlarım seans sonrasında genellikle genogramlarını ellerinde taşımak istemiyorlar. Ayrıca birçok insan seanstan sonra sıkıntılarını hatırlatacak bir şey de istemiyor evinde. Son yıllarda bazı danışanlarım akıllı telefonlarıyla resmini çekiyorlar genogramın.

20) Genogramın tarihsel gelişimi

Daha önceleri genogram yerine aile diyagramı (family diagram) deniyordu. Dr. Murray Bowen 1978 yılında genogram terimini ilk olarak kullandı.

Genogramın gelişmesinde büyük rol oynayan Dr. Monica Mcgoldrick gibi terapistler Bowen Aile Terapisinden büyük ölçüde etkilenmiştir.

1980 yılında Ulusal Genetik Danışmanlık Topluluğu genogram sembollerini standardize etmeye başlamıştır. Özellikle de farklı bilgisayar destekli genogram programları ile bazı semboller evrenselleşiyor.


Genogram nedir – Kitap kaynakları

McGoldrick, Gerson ve Shellenberger. (2007). Genograms: Assessment and Intervention: W.W. Norton

Monica McGoldrick. The Genogram Casebook. iBooks.

İlginizi çekebilir: Psikoterapi sürecinde legolarla çalışmaTerapide fotoğrafların kullanımı

Genogram nedir adlı bu yazı ile ilgili paylaşmak istedikleriniz varsa lütfen paylaşın.

About adminsinn

Bunları da İnceleyebilirsiniz

Terapi hikayeleri: Minik Lina evde korku içinde

Bu terapi hikayesi ile evdeki çatışmalardan dolayı korku içinde yaşayan çocuklara yardımcı olmayı ve yetişkinlere …

2 Yorumlar

  1. tülay yiğit

    tuba hanım, sitenizden çok faydalandım. başarılar dilerim
    pozitif psikoterapist/aile danışmanı