Aile terapisi nedir? Aile psikoterapisi nasıl uygulanır?

Aile terapisi yakın ilişkide olan insanların birbirlerine yardımcı olabilmelerine yardımcı olur.

1) Aile Terapisine gelmeden önce yapabileceklerim

Aile bireylerinizi değiştirmeye çalışmayın.

Terapiye birçok insan başkasını değiştirmek için gelir. Oysa ki bu gerçekçi bir hedef değildir. Aile ilişkilerini düzeltmeye çalışmak her zaman kendinizi değiştirmenizle alakalıdır.

Değişmesini istediğinizi eşinize ya da kardeşinize söylediğinizde yüksek ihtimalle kaygı seviyelerini artırırsınız. Savunmaya geçerek, içlerine kapanabilirler. Karşılık olarak fikrinizi değiştirmeye çalışabilirler. Ya da söylediklerinizi değersizleştirebilirler. Elinizde olan tek şey kendinizi değiştirmektir.

Sizin kendinizde yaptığınız değişikler sonucunda karşınızdakiler de değişebilir.

Olabileceğimiz en iyi aile olabilseydik, neler yapar ve söylerdik?

Aile terapisi nedir konulu bu yazının özetini aşağıdaki sunumda bulabilirsiniz.

Aile ilişkilerinde genel prensipler

  • Saldırmayın.
  • Savunmada kalmayın, yalvarmayın.
  • Kendi içinize kapanmayın
  • Hiç bir zaman aile bireylerinin değişime karşı göstereceği tepkiyi küçümsemeyin.
  • Kendinizde yapacağınız değişiklikleri önceden planlayın. Tepkilere hazırlıklı olun.
  • Ailenizle dayanamayacağınız noktalara geldiğinizde, işlerin şiddete varabileceğini hissettiğinizde, çok geç olmadan onlardan uzak durmayı seçin.
  • Aile bireylerinden olan beklentilerinizi düşürün. Böylelikle hayal kırıklıklarını önlemiş olursunuz.
  • Sizden uzak durmaya çalışan birinin peşinden gitmeyin. Bu şekilde yaklaşmak yüksek ihtimalle size karşı olan dirençlerini artırır.
  • Aşırı duygu yüklü ilişkilere mantıkla yaklaşmazsınız. Özellikle -ben- öznesi ile yaklaşırsanız, fikirlerinizi aile bireyleri yüksek ihtimalle saldırı olarak algılayacaktır. Bu da tepkilerinin yoğunluğunu artırır.
Bir değişiklik yaptığınızda ailede kimse kafanıza bir tuğla fırlatmamışsa, yüksek ihtimalle yeterince büyük bir değişiklik de bulunmadınız. – Murray Bowen
  • Espiri yapmak gergin olan ilişkilerde çok iyi bir panzehir olabilir.
  • İlişkilerdeki rolünüzü sürekli sabit kalmayarak değiştirin. Örneğin; yardım eden, yardım alan, çokça çaba gösteren ve daha az çaba gösteren.
  • Aile bireylerinin birbirleri arasındaki ilişkileri kontrol etmeye çalışmayın. Eğer kendinizi başkalarının ilişkisi için (örneğin; eşiniz ve ailesi) bir şeyler yapmaya çok hazır bir halde görüyorsanız, dönüp kendi ilişkilerinize yoğunlaşın.
  • Pozitif ve negatif geri bildirimlerin oranı 4 (pozitif):1 (negatif)’den az olmamalı.
  • Kaygınız yüksekse ve ilişkilerinizde tıkandığınızı hissediyorsanız, baş etmeye çalıştığınız problemlerinizi daha geniş bir çerçevede değerlendirin. Örneğin; annenizle problemler yaşıyorsanız, annenizin annesiyle olan ilişkisini değerlendirin.
  • Aile bireyleriyle önemli konularda sıkıntı yaşadığınızda bunu teker teker konuşarak halletmeye çalışın. Tüm ailenin önünde bunu yapmayın.
  • İlişkilerde öncelik sırasını karıştırmayın. Örneğin; kardeşiniz mi, görümceniz mi? Birçok ebeveyn kendi ailesinin dertlerine boğulup, çocuklarını ihmal eder.
  • Eski alışkanlıklarınızı tekrarlarsanız hemen ümitsizliğe kapılmayın. Bir süreliğine kendinizi kaptırsanız da bu büyük ihtimalle devamlı olmayacaktır.
  • Aile ilişkilerinizde sürekli karşı tarafın davranışlarına göre tutum alırsanız, bir süre sonra kendiniz ne istiyorsunuz onu unutursunuz. Önemli olan kendi değerlerinizin farkında olup onlara göre yaşamanız. Karşı tarafa verdiğiniz duygusal tepkilere göre yaşamanız değil.
  • Davranışlarından rahatsız olduğunuz aile bireyine bunu birkaç defa söylediğinizde yüksek ihtimalle sizi duymuştur. Gereksiz yere sürekli tekrar etmek bir fayda vermeyecektir.
  • Ailelerde çatışmalar çıktığında genelde bireyler çözmek yerine, aralarında ‘suçluyu’ tespit etme cihetine gider. Bu şekilde statükoda korunmuş olur. Zira adım atmak, değişmek, sorumluluk almak yeni zorlukları da beraberinde getirebilir.

2) Aile terapisi nedir? 

Aile terapisi aile üyeleri arasındaki iletişimin kalitesini artıran ve çatışmaların üstesinden gelmelerinde onlara yardımcı olan bir terapi çeşididir.

Diğer psikoterapi hizmetleri şunlardır. Bireysel terapievlilik terapisiçocuk terapisi, grup terapisi –kendi kendine yardım gruplarıve online terapi.

Psikolojik hastalık belirtileri sadece bir kişide  görülmüş olsa dahi, aile terapistleri bireyi bulunduğu sosyal çevre içinde değerlendirirler.

Susarak duygu yüklü ilişkilerde insanları kandıramazsınız. İletişim kurmamak da bir iletişimdir.

3) Aile terapisi hangi durumlarda yardımcı olabilir?

  • Aile anlaşmazlıkları, aile krizleri, aile içi şiddet, çatışmalar
  • Aile çocuklarının davranışlarından endişe ettiğinde. Örneğin; yeme bozuklukları, çocukların değişen davranışları, okul problemleri,
  • Çocukların okul problemlerinde
  • Aile bireylerinde fizyolojik ve/veya psikolojik hastalıklar ya da madde bağımlılıkları görüldüğünde
  • Aile üyeleri büyük bir değişikliğe hazırlandığında ve sorunlar yaşayabileceklerini düşündüklerinde
  • Aile bireylerinden bazıları ya da tamamı doğal afetler gibi travmalara maruz kaldığında… Kimi aileler bu durumlarla daha rahat baş edebilirken, kimileri ise bu tip aile krizlerini aşabilmek için yardıma ihtiyaç duyarlar.
  • Yaşamın dönüm noktalarında… Yas, ayrılık, yaşlılık, kültürel uyum, travma, göç, boşanma, evlat edinme süreci, madde bağımlılığı, fiziksel hastalıklar, ebeveynlerden birinin işe geri dönüşü…
Annem tüm ailenin yerine çöküntü yaşadı. Ben de hepimiz için terapiye gittim.

Aile bireylerinin birinde psikolojik bozukluk bulguları görülmeye başlanmışsa da tüm aileye terapi önerilebilir. Her ne kadar bulgular aile bireylerinden birinde de görülse, sebepleri aile sisteminde oluşmuş olabilir. Aile üyelerinin destekleyici ortamında birey daha iyi gelişim gösterebilir. Böylesi aile terapilerinde amaç ailedeki ‘suçluyu’ bulmak değildir. Aile üyeleri birbirlerini nasıl destekleyeceklerini öğrenebilirler.

4) Aile terapisinin amaçları

  • Aile bireyleri arasında ki anlayış ve işbirliğini artırarak bir ya da birkaçının problemlerini çözmek. Odak noktası tüm aile de olabilir, ailedeki bir ya da bazı üyeler de olabilir.
  • Aile bireylerinin aralarında ki iletişimin kalitesini ve başa çıkma kabiliyetlerini artırmak.
  • Aile bağlarını kuvvetlendirmek.
  • Aile üyelerinin psikolojik hastalığı olan bireye yardımcı olmalarına yardımcı olmak.
  • Aile bireylerini güçlendirerek problemleri hakkında çalışmalarını sağlamak.
  • Umut, iyimserlik, affedicilik ve mutluluk seviyelerini artırmak.

Ebeveynlerden çok şey beklenir, fakat onlara çok az şey verilir. – Virginia Satir

5) Aile terapisi ne kadar sürer?

  • Aile terapisinin ne sıklıkla ve ne kadar uzun süreceğini ailelerin ihtiyaçları belirler.
  • Aile terapisi genellikle haftada bir ya da iki haftada bir uygulanır.
  • Aile terapisi için çifte seans 1,5 saat daha uygun olur. Bireysel terapi uygulamaları ekseriyetle 50 dakika sürer.
  • Aile terapisi ortalama sekiz ila yirmi seanstır. Ailenin ihtiyaçlarına bağlı olarak daha kısa ya da uzun süreli olabilir. Fakat aile üyelerinin uzun süre terapiye devam etmeleri  genellikle mümkün olmaz.
  • Sosyal organizasyonlar tarafından sunulan aile terapisi hizmetleri belirli bir seansla kısıtlanabilir. Bunun nedeni kısıtlı bütçeyle mümkün olduğu kadar çok aileye yardımcı olabilmektir.
  • Çocuk koruma gibi kurumlar aileden belirli bir sayıda seansa (aile terapisi veya bireysel terapi) zorunlu katılmalarını isteyebilir (Avrupa için).

Aile terapisine kimler katılabilir?

Aile terapisi sürecine aile bireyleri dışında yakın ilişkide bulunulan bireyler de katılabilir. Bazen kurumlar da dahil olabilir sürece. Destek olunmak istenen çocuksa, öğretmeninin işbirliği istenebilir ya da sosyal çalışmacıların.

6) Aile terapisi nerelerde uygulanır?

  • Psikoterapistlerin özel büroları: Eğer bunun için yeterli odaları ve ortamları mevcutsa yapılabilir.
  • Psikoterapi / psikolojik danışmanlık merkezleri
  • Hastanelerin ve kliniklerin psikoterapi servisleri
  • Psikiyatri hastalarına uygulanan terapilere aileler de davet edilebilir. Bunun önemi özellikle sistemik aile terapistleri tarafından fark edilmiş, uygulanmaktadır.
  • Sosyal kurumlarda psikoterapi hizmetleri sunulabilir. Bunlar mülteci sığınakları, kadın sığınma evleri ve uyuşturucuyu bırakma merkezleri gibi kurumlardır.
  •  Ailenin yaşadığı evde de terapi uygulanabilir. Sosyal çalışma kurumları kriz durumlarında yapılacak olan psikolojik müdahaleleri organize ederler. Böylelikle psikoterapistler aileye problemlerin ortaya çıktığı ve yaşandığı ev ortamında yardımcı olurlar. Aile kendini daha rahat hissedebilir. Psikoterapist ve aile arasında daha çabuk güvenin bina edilmesini sağlayabilir. Bu uygulamalar Avrupa’da yaygındır.

7) Aile terapistleri kimlerdir?

  • Farklı terapi yöntemlerinde psikoterapi eğitimi alan terapistler, çocuklar, çiftler ve ailelerle nasıl çalışılacağını öğrenirler.
  • Bazı terapistler aile terapisi konusunda uzmanlaşırlar ve ağırlıklı olarak ailelerle çalışırlar.
  • Sistemik aile terapistleri ise eğitimlerinin odak noktasına alırlar aile dinamiklerini. Bunun dışında bireysel terapi uygulayan birçok terapist, ailelerle çalışmaya başlamadan önce bu konuda seminerler alarak kendilerini geliştirirler.
  • Aile terapistleri belirli konularda uzmanlaşabilirler. Örneğin; cinsellik, aile içi şiddet, göçmen veya mülteci aileler gibi.
  • Bazı aile terapistleri yalnız çalışırken, bazıları diğer meslektaşları ile birlikte çalışırlar. Yani iki terapist bir aile ile çalışabilir. Bazen bir uzmanın geniş bir aile ile çalışması güç olabilir.
  • Aile terapistleri sadece ailelerle çalışmazlar, yeri geldiğinde aile üyeleriyle birebir de çalışırlar. Bu durumda da odak noktalarını aile ilişkilerindeki dinamikler oluşturur.
  • Aile terapistlerinin bireysel terapi uyguladıkları kişi bazen ailesini de terapiye davet eder. Bu durumda aile terapisi uygulanabilir.
  • Kimi zaman aile terapistleri ilişkiler konusundaki uzmanlıklarını  şirket vb. organizasyonlarda kullanırlar. Koçluk veya arabuluculuk gibi görevler üstlenirler.

Ülkemizde son yıllarda aile danışmanlığı sertifika programları açılmıştır. Kaliteleri konusunda endişeler yaşanmaktadır.

İlginizi çekebilir: Terapist nasıl olunur

8) Aile terapisi nasıl uygulanır?

Aile terapisi sadece psikolojik hastalık belirtileri gösteren bireye odaklanmaz. Tüm aileye ve aile dinamiklerine konsantre olunur.

Örneğin; derslerinde başarılı olmakta güçlük çeken bir çocuğun ailesinde böyle davranmasına katkı sağlayan aile ilişkileri gözden geçirilir. Aile çocuğa ve diğer aile bireylerine nasıl yardımcı olabileceklerini öğrenebilir. Aktif bir şekilde çocuğun istenmeyen davranışlarına olan katkılarını değiştirebilirler.

Aile terapistleri aile bireylerinin;

  • Düşüncelerine, değerlerine, umutlarına, ihtiyaçlarına saygı duyarlar.
  • Yaşadıkları zorlukları ifade etmeye ve birbirlerini dinlemeye teşvik ederler.
  • Birbirlerini daha iyi anlamalarına yardımcı olurlar.
  • Davranış ve sözlerinin diğer aile üyeleri üzerinde nasıl etki yarattığının farkında olmalarına yardımcı olurlar.
  • Aile içindeki ilişkileri keşfetmeye ve amaçları doğrultusunda çalışmaya teşvik ederler.
  • Birbirlerini suçlamayı bırakıp, birlikte çalışarak nasıl çözüme ulaşabileceklerini düşünmeye isteklendirirler.
  • Baş etme yöntemlerini, güçlü yanlarını  problemlerinin çözümünde kullanırlar.
  • Problemlerinin çözümünde sorumluluk almalarını desteklerler. Bazı aile bireylerinin davranışlarını diğerlerinden daha fazla değiştirmesi gerekebilir.
  • Hangi konularda daha iyi olduklarını, karakter güçlerini bulup bununla gurur duymalarını sağlamaya çalışır.lar

Ortak özelliklerimiz bizi bir araya getirir. Farklı özelliklerimiz  geliştirir. – Virginia Satir

9) Aile terapisinin faydaları

  • Aile terapisi birbirini önemseyen kişilere, ifade etmesi güç fikirleri ve duyguları korunmuş bir alanda ifade etme imkanı sağlar. Birbirlerinin deneyimlerini, fikirlerini ve gereksinimlerini anlamalarına ve ilişkilerinde değişiklik yapmalarına olanak tanır.
  • Aile terapisi aile anlaşmazlıklarında faydalı olabilir.
  • Problemlerin daha da kötüleşmesini önleyebilir. İlişkilerin rayından çıkmasına, zarar görmesine ve sonlanmasına engel olabilir.
  • Güçlü, sağlıklı ve mutlu aileler, çiftler oluşturmaya yardımcı olabilir.
  • Bireysel terapide tüm dikkatin üzerinde toplanmasından rahatsız olan danışanlar daha rahat edebilirler.
  • Aile üyelerinden birinin çekinerek konuşmaya açamadığı önemli hususlar diğer üyeler tarafından dile getirilebilir.
  • Aile terapisine katılma konusunda ve terapi sürecinde aile üyeleri birbirlerini motive edebilirler.
  • Psikoterapist danışanını sadece birebir ilişkide değil aile bireyleriyle olan dinamikleri içerisinde de gözlemleme şansına sahip olur.
  • Yeme hastalıkları, madde bağımlılıkları gibi durumlarda bireysel terapiden daha faydalı olabilir.
  • Aile bireylerinin ilişkilerini güçlendirerek, iletişim yolunu açabilir.
  • Aile üyelerinin terapide hazır bulunması problemlerini birlikte çözüme ulaştırmak için ideal olabilir.
  • Aile üyelerinin tamamı çözümün bir parçası olabilir.
  • Çözüm kararlarının birlikte verilmesi, üyelerin bu kararların pratiğe dönüştürülmesine  katkılarını artırır.
  • Aile terapisiyle oluşan değişim bireysel terapiden daha kalıcı olabilir.
  • Bireysel terapi sürecinde elde edilen kazanımlar danışan ailesine döndüğünde kaybedilebilir. Psikiyatriden ayrılan birçok hastanın bulgularını yinelediği görülmektedir.
  • Bireysel terapi ile kişisel olarak değişen danışanların ailelerinde ciddi sorunlara değişen dengeler nedeniyle sebep olabilir. Bunların yaşanmasını önler aile terapisi.

10) Aile terapisinin dezavantajları

  • Evlililik terapisinde olduğu gibi aile bireyleri her konuyu eşlerinin ya da çocuklarının yanında görüşmek istemeyebilirler.
  • Aile üyelerinin sırlarını saklamaları güçleşir.
  • Bireysel terapiye oranla daha zor organize edilir. Herkese uygun bir saat ayarlayabilmek, uygun büyüklükte bir oda temin etmek daha güçtür.
  • Bireysel terapiden daha yüksek ücret gerektirebilir.
  • Aile terapisi uygulamak psikoterapistler için güçtür. Bu nedenle iki terapistin bir arada çalışmaları daha uygun olabilir. Bu organizasyonu güçleştirir ve madden daha ağır bir yük getirebilir.
  • Aile üyeleri arasında tartışmalar çıkabilir. Psikoterapistin objektif kalması ve herkese olanak sağlaması güç olabilir.
  • Aile üyelerinden biri ya da birkaçı aile terapisine katılmayı kabul etmeyebilirler.
  • Diğer tüm terapilerde olduğu gibi faydalı olacağı garantisi bulunmaz.

Aile terapisinin uygulanması sakıncalı olan gruplar

  • Aile bireyleri arasında önemli aile sırları olduğunda
  • Töre cinayetleri gibi tehditler söz konusu ise
  • Paranoid ebeveynlerin olduğu ailelerde
  • Anti-sosyal kişilik bozukluğu olan aile bireyleri varsa
  • Aile bireylerinden bazıları diğerlerini sürekli seans sırasında baskılıyorsa

Aile terapisi katılımcılardan biri üzerinde yoğun stres yaratabilir. Kaygı ya da psikoz gibi bir duruma yol açma tehdidi oluşturabilir. Bu durumda o üye ile yalnız çalışmak daha uygun olur.

11) Aile bireyleriniz aile terapisine katılmak istemediğinde

“Başkaları sizinle yürüyebilir, ama sizin için yürüyemez.”

Aile bireylerinin tamamı katılmadan da aile terapisi olabilir. Her seansta katılımcıların değişmesi ideal değilse de mümkündür.

12) Aile terapisi kuramları nelerdir?

Aile terapisi büyük ölçüde sistemik terapi yaklaşımından etkilenmiştir. Bunun dışında bilişsel davranışçı terapi ve psikodinamik yaklaşımdan etkilenen aile terapileri de bulunmaktadır.

Aile terapisinin ilk yapı taşları 30’lu yıllarda ortaya konmuştur. Aileyi odak alan sosyal çalışanlar ve Nathan Ackerman gibi çocuklarla çalışan psikanalistler bu alanda öncü olmuştur.

Aile terapisi 50’lerde yükselmiştir. Bireysel terapiye alternatif arayan birçok psikiyatr ve psikanalistin katkıları ilgiyi artırmıştır.

Öncü isimlerden bazıları Virginia Satir, Murray Bowen ve Milton Ericksondur. Bu terapistler klinik hastalarla yalnız yapılan terapilerin uzun süreli değişiklikler meydana getirmediği sonucuna varmıştır. Ailelerle birlikte çalışmadan çocuklara yardımcı olunamayacağını savunmuşlardır.

İleriki yıllarda aile terapisi gelişmeye devam etmiş ve yeni teknikler uygulanmaya başlanmıştır. Bunların başlıcaları yapısal aile terapisi, stratejik aile terapisi ve sistem dizimi yöntemleridir.

Feminist aile terapisi

Feminist aile terapisi tekniklerden ziyade bir duruşu temsil eder. Aile konularında hassasiyet gösterilmesi gerektiğini savunur.

Feminist aile terapisi klasik terapilerin kadınlara karşı ön yargılı olduklarını iddia eder. Örneğin, klişelere dayalı cinsel taciz ya da şiddet gibi konularda kurbanı suçlayıcı tavır içinde olduklarını.

Problemlerin sosyal, politik ve kültürel nedenlerine bakılır. Feminist terapistler kadınların cinsel, ırki, dinsel ve yaş gibi konularda avantajsız bir konumda olduklarını öne sürerler. Terapinin amaçlarından biride toplumdaki kadınların konumunu göz önüne alarak danışanları güçlendirmektir.

Tamamiyle hasta olan bir topluma adapte olmak sağlık belirtisi değildir.

Bilişsel davranışçı aile terapisi

Bilişsel davranışçı terapi bireylerin uyumsuz davranışlarının düşünceleriyle ve duygularlıyla olan ilişkisinin farkına varması için çalışılır. Terapist danışanın davranışlarının negatif yönlerini görmesi için çabalar.

Bireysel terapide olduğu gibi aile terapisinde de negatif düşünceleri değiştirerek, duygu ve davranışların değiştirmeye çalışırlar.

İlginizi çekebilir: Sistemik aile terapisi

Aile terapisi – Yazıda kullanılan kaynaklar

Monica McGoldrick. “The Genogram Casebook.

Aile terapisi hakkında araştırma yapanlara yardımcı olabilmek için düşüncelerinizi bizimle paylaşabilirsiniz.

About adminsinn

Bunları da İnceleyebilirsiniz

Terapi hikayeleri: Minik Lina evde korku içinde

Bu terapi hikayesi ile evdeki çatışmalardan dolayı korku içinde yaşayan çocuklara yardımcı olmayı ve yetişkinlere …