Çocuk terapisi nedir ve nasıl uygulanır? Çocuk psikoterapisi

Çocuk terapisi – çocuk psikoterapisi – Türkiyede en çok rağbet gören terapi çeşitleri arasında yer alır. Çocuk terapisi sürecinde sıklıkla oyun terapisine başvurulur.

Çocuk yetiştirmek erişkini tamir etmekten kolaydır.

1) Çocuk terapisi nedir?

Çocuk terapisi davranışlarında veyahut da duygularında psikolojik güçlükler yaşayan çocuklara yardımcı olabilmek için uygulanan teknik ve metotları kapsar.

Çocuk terapisi dışındaki terapi çeşitleri şunlardır. Bireysel terapi, evlilik terapisi, aile terapisi, grup terapisi –kendi kendine yardım gruplarıve online terapi.

Çocuklar, kardeşleri aralarındaki sıralarına, biyolojilerine, içinde bulundukları toplum ve ailelerin yetiştirme metotlarına bağlı olarak birbirlerinden farklıdır. Bu birçok zaman ebeveynliği komplike hale getirir.

Kimi zamanlar çocuğun neden davranış ve tutum değişikliklerine gittiğini anlamak güçtür. Aileler çocuklarına çok yakın oldukları için onların davranışlarındaki farklılıkları her zaman fark edemezler. Bu çocuklar ve aileleri arasında stres yaratabilir.

Çocukların yapabildikleri şeylere yapamadıklarından daha çok vurgu yapılmalı. – Dr. Temple Grandin

Çocuk terapisi adlı bu yazının özetini aşağıdaki sunumda bulabilirsiniz.

2) Çocuk terapisine ne zaman ihtiyaç duyulur?

  • Psikolojik hastalıklar. Bir çok psikolojik hastalık ilk belirtilerini çocukluk döneminde ortaya koyar.
  • Gelişim problemleri; öğrenme güçlükleri, otizmDEHB, konuşma ve tuvalet terbiyesinde gecikme
  • Agresif davranışlar; kendine zarar verme, aşırı sinirlilik, ısırma veya vurma
  • Yeme bozuklukları; anoreksiya nevroza, bulumiya nervoza, obezite
  • Bağımlılıklar; alkol, uyuşturucu, internet
  • Yas; aile yakınlarından birinin ya da evcil hayvanların hastalığı veyahut da kaybı. Kardeşlerinin eğitim ya da evlilik gibi nedenlerle evden ayrılması.
  • Psikosomatik şikayetler; kendini iyi hissetmeme, karın ve baş ağrıları …
  • Uyku problemleri; kabuslar, uykuya dalmada güçlük
  • Okul problemleri; okula gitmeme ya da geç kalma, çocuğun derslerinde aşırı oranda düşme, ders stresi, zorbalık ve arkadaş baskısı
  • Travmalar; aile içi şiddet, çocuk istismarı, aile krizleri
  • Yaşam evreleri; ayrılık, boşanma, taşınma, ciddi akut ya da kronik hastalıklarla baş etme. Anne ve babanın evde sık sık tartışması.
  • Duygudurum bozuklukları; üzüntü, depresyon, daha önce zevk alınan şeylere karşı isteksizlik gösterme. Sosyal ilişkilere karşı ilgi kaybı ve ani ruh değişiklikleri. Bir an mutsuz bir an mutlu olmak.
  • Cinsel kimlik bozukluğu
  • Dışa vurum -altına işeme gibi davranışlar-

Çevreleri üzerinde daha az kontrolleri olan çocukların baş etme yöntemleri gelişme evresindedir. Bu onların tepkilerini göstermekte dolaylı yollara başvurmalarına sebep olur.

İlginizi çekebilir: Otizm nedir, DEHB nedir?

2) Çocuk terapisinin amaçları

  • Psikolojik rahatsızlıkların belirtilerini azaltmak/ortadan kaldırmak
  • Çocuklara ve ailelere stresle, duygusal ve davranışsal problemlerle başa çıkma konusunda yardımcı olmak
  • Bireysel gelişim. Genç bireylerin problem çözme ve başkalarından yardım alabilme yeteneklerini geliştirmek
  • Özgüven kazanmak
  • İlişkiler. Çocukların diğer insanlarla olan çatışmalarını sonlandırmak, aile veya arkadaşlık ilişkilerini geliştirmek
  • Travmalar. Genç bireyleri travmaya sürükleyen olayların durdurulması ve travmaların neden olduğu bulguların yetişkinliğe taşınmamasını sağlamak.

Terapi süresince çocuklar duygusal destek alırlar. Güncel problemlerini anlayıp, eski problemlerine yeni çözümler üretebilirler.

3) Çocuk terapistleri kimlerdir? Çocuk terapisti nasıl seçilir?

Çocuk terapistleri çocuklara tanı konulması, tedavileri, davranış ve oyun yoluyla anlattıklarının gözlemlenmesi konusunda psikoterapi eğitimi almış uzmanlardır.

Çocuk terapistleri çocuk gelişimi konularına vakıftırlar. Bunlar, büyüme, öğrenme, değişme, ilişki kurma, etkileşim ve patoloji gelişimi gibi alanları kapsar.

Çocuk terapistleri her çocuğun yaşına göre yaklaşımlarını adapte ederler. Genç yaştaki çocuklarda genellikle oyun terapisi ve resimler kullanılır. Ergenlerle ise konuşma yoluna gidilir.

İlginizi çekebilir: Mesleki terapist nasıl olunurPsikoterapi eğitimi

Çocuk terapisti seçiminde dikkat edilmesi gerekenler

  • Uzmanın almış olduğu psikoterapi eğitimleri. Kimi terapistler sistemik aile terapisi alanında olduğu gibi özellikle bu alanlarda eğitimlerini tamamlamışlardır. Yoğunluklu olarak çocuklar ve ailelerle birlikte çalışırlar.
  • Çocuğunuz kendisini terapistin yanında rahat hissediyor mu?
  • Çocuk terapistinin uzmanlık alanları nelerdir?
  • Çocuk psikoterapisi ücretlerinin ne kadar olduğu ve sağlık sigortasından yararlanıp yararlanamayacağınız.
  • İş tecrübesi
  • Çocuk terapistinin ağırlıklı çalışma alanları
  • Uzmana telefondan ulaşmak mümkün mü?
  • Terapistin terapi seansı iptal etme politikası nedir?
  • Terapist çocuğunuz haricinde çocuk psikoterapisi müddetince sizinle birlikte çalışıyor mu?

Çocuk terapistinizin eğitimi ve tecrübesi kadar çocuğunuzla olan yakınlığı da önemlidir.

Oyun çocuğun işidir ve önemsiz bir meşgale değildir. – Alfred Adler

4) Çocuk terapisi nasıl yapılır?

Değişik terapi yöntemleri çocuk terapisi çalışmalarında farklı yaklaşımlarda bulunur.

Bu terapi teknikleri duyguları ve problemleri paylaşma gibi konuşma yoluyla yapıldığı gibi, ekseriyetle oyun terapilerini içerir. Oyun terapileri için geliştirilmiş birçok uygulama bulunmaktadır. Bunlardan bazıları şunlardır;

Oyun süresince çocuk terapisti çocuğu gözlemler ve problemlerini belirlemeye ve yorumlamaya başlar. Kimi aileler çocuk terapistlerinin çocukla birlikte bu tarz oyunlar oynamasını ciddiye almazlar. Konuşma ve oyun terapilerinin oldukça olumlu sonuçlar verdiği araştırılmıştır oysaki.

İlginizi çekebilir: Psikoterapi teknikleri

5) Çocuklar ilk psikoterapi seansına nasıl hazırlanılır?

  • Çocuğa dürüstçe neden psikoterapiye gittiğinizi belirtmelisiniz.
  • Doktora gitmek gibi iğne ya da fiziksel araştırmalar gerektirmediğini, uzmanla konuşarak ve oyun oynanarak problemlerinin çözülmesine yardımcı olunduğunu anlatabilirsiniz.
  • Terapistin tüm aile bireylerine yardımcı olmaya çalıştığı söyleyebilirsiniz.
  • Daha ileri yaşlarda olan ergen ve genç erişkinlere. Terapistle yapacakları konuşmanın kendilerinin izni olmadan ailelere söylenmeyeceğinin ve gizli kalacağını dile getirin. Buna istisna olan durumlar başkalarına zarar verme istekleri ya da intihar düşünceleri… olacaktır.
  • Çocukları terapiste anlatmak istemediği şeyleri anlatmaya zorlamayın.
  • Terapistler birlikte konuşurken çocuğunuzu suçlayıcı, alaycı, utanmalarına sebep olacak şekillerde konuşmayın.
  • Terapiden umutlu olduğunuzu gösterin ama gerçekçi olmayan beklentiler yüklemeyin.

Oyun terapisinde oyuncaklar çocuğun kelimeleri ve oyunda çocuğun dilidir. – Gary Landreth

İlk çocuk terapisi seansı

İlk görüşmede genel açıklamalar ile çocuk terapisi tanıtılır ve nasıl işleyeceği konusunda bilgilendirme yapılır.

Çocuk psikoterapisi süresince terapinin ne kadar uzun süreceğine karar verilir.

Çocuk terapisi erişkinlere uygulanan bireysel terapide olduğu gibi bazen ev ödevleri ile takviye edilir.

Çocuk psikoterapisi uygulamasına başlamadan önce birçok klinik bazı testlerin yapılmasını ister. Ailenin çocuğun gelişimi ve içinde bulunduğu ortamla alakalı sorularını cevaplandırmasını ister. Çocuk terapisinde ailelere konuşulan sorulardan bazıları şunlardır;

  • Çocuğun gelişimini nasıl tamamladığı
  • Duygusal güçlüklerin gelişimi
  • Çocuğun hayatında son zamanlarda ne gibi değişimler yaşandığı
  • Çocuğun sosyal ilişkileri

Çocukları ilk psikoterapi seansına hazırlarken kullanılabilecek bir aktivite hazırladım. Pdf. olarak bu aktiviteyi indirerek çocukla birlikte çalışabilirsiniz: Çocuk terapisi hazırlık

6) Çocuk terapisine kimler katılır?

Aileler çocuklarını terapiye bırakıp gitme eğilimindedirler. Psikoterapistler bu bir nevi çocuk tamircisi rolünden çıkıp aile terapisine yönelebilir.

  • Çocuklar ve ergenler yalnız başlarına terapi alabildikleri gibi tüm aile bireyleri de bu sürece dahil olabilirler.
  • Okul çocuklar için oldukça önemli olduğu için, terapistler kimi zaman okul öğretmenleriyle de iletişime geçebilirler.
  • Sosyal çalışanlar
  • Koruyucu ebeveynler
Çocuk terapisi, çocuk tamiri değildir.

7) Çocuk terapisi ne kadar sürer?

  • Genellikle haftada bir, aynı gün ve aynı saatte yapılır.
  • Çocuk terapisinde aileler değişikliklerin bir an önce gerçekleşmesi için sıklıkla baskı yaparlar. Çocukların terapistlerine güvenebilmeleri için zamana ihtiyaçları olur.
  • Çocuk psikoterapisinin sıklığı erişkinlerde olduğu gibi problemlerin şiddetine bağlı olarak değişebilir.
  • Terapi seansları normalden daha kısa tutularak yarım saate indirgenebilir. Böylelikle çocuğun dikkati sağlanmış olur. Geri kalan vakitte terapist aileye danışmanlık yapabilir, psikoeğitim verebilir.

8) Çocuk terapisinde etik ilkeler nelerdir?

Çocuk terapisi aile, okul, sosyal koruma gibi birçok sistemi içine alır. Yetişkinlerle olan psikoterapi uygulamalarına göre daha hassas bir yaklaşım gerektirir. Çocuk terapisinde ortaya çıkabilecek komplikasyonlar şunlardır.

Konuşulanların mahremiyeti

  • Terapist ve danışanı arasında yapılan konuşma mahrem kabul edilir. Diğer bireylere bilgi verilmez. Ailesinin velayetinde olan çocukların durumu ise biraz farklılık gösterir. Aile ile görüş alışverişi ve işbirliği yapılması gereken durumlar oluşabilir.
  • Kimi zaman aileler bireysel terapi alan genç erişkin çocukları hakkında ısrarla bilgi isterler. Bu konuda ısrar edilmemesi gerekmektedir. Zira bu hem etik, hem de yasalara uygun değildir.

Seanslara başkalarının katılımı

  • Bazen ergenlerde aileler terapi seanslarına iştirak edemeyebilirler. Ya da ergen bunu arzu etmeyebilir. Bu durumda ilk seansta nelerin mahrem kalabileceği, hangi konularda bilgi alışverişi yapılabileceği konuşulur.
  • Uygun olduğu hallerde çocuk terapisi yerine aile terapisinin uygulanması çocukla psikoterapist arasında aileyi rahatsız edebilecek olan sırların oluşmasını engellemiş olur. Çocuğun velayetinin verileceği ebeveynin seçimi gibi konularda uzman görüşü sunan psikoterapistlerin, psikoterapi seansları dışında da çocukların haklarını gözetmesi beklenir.

Çocuk istismarı

  • Psikoterapist çocuğun şiddete maruz kaldığını fark ettiği zaman müdahale etmesi gerekir.
  • Özellikle çocuk koruma vakalarında, psikoterapistin kendisini tehlikeli ailelerden koruması gerekir.
  • Çocuklar psikoterapide temsil edilmeseler bile, ebeveynlerle çalışılırken, çocuklarının ve eşlerinin de iyilik hali düşünülmelidir.

Ebeveynin onayı

  • Boşanma sonrasında çocukların psikoterapiye gelişleri her iki ebeveyn tarafından desteklemeyebilir. Kimi durumlarda ebeveynlerden birinin onayı yeterli olabilir.

9) Farklı terapi yöntemlerinin çocuk terapisi uygulamaları

Terapistler psikoterapi eğitimlerini farklı temellere dayanan terapi yöntemlerinde alırlar. Bu terapi yöntemlerinin başlıcaları psikodinamik yaklaşım, bilişsel davranışçı terapi, hümanist yaklaşım ve sistem aile terapisidir. Aşağıda belli başlıca terapi yöntemlerinin çocuk terapisi uygulamalarını sıraladım.

Psikodinamik yaklaşım ve çocuk terapisi

  • Sigmund Freud’un kızı olan Anna Freud ilk defa psikodinamik yaklaşımı çocuklara uyarladı.
  • Çocuklar ergenlerden farklı olarak henüz baskılamayı ve bilinç dışına atmayı öğrenmemişlerdir. Bu yüzden çocukların söylediklerinde ve oyunlarında bilinç dışıyla ilgili ipuçları aranmaz.
  • Sigmund Freud’un ortaya koymuş olduğu psikososyal gelişim evreleri açısından çocuk değerlendirilir. Gelişimlerinde aksaklıkların olup olmadığı gözlemlenir. Çocukların gelişimindeki bozuklukların bir travmayı işaret edebileceği düşünülür.
  • Çocukla ebeveynleri arasında oluşan bağın önemine inanılır ve desteklenir. Çocuk terapisti ebeveyn rolünü almamaya gayret gösterir.

Bilişsel davranışçı çocuk terapisi

  • Bilişsel davranışçı terapi çocuğun gerçekçi olmayan mükemmeliyetçilik gibi ebeveynleri tarafından pekiştirilmiş düşünceleri olabildiğini varsayar. Eğer çocuk böyle bir amaca yönlendirilmişse hayal kırıklığı hissi yaşaması kaçınılmaz olur.
  • Bilişsel davranışçı terapi teknikleri düşünceleri daha gerçekçi olanlara dönüştürmeye çalışır. Örneğin, deneme ve yanılmanın doğal olduğu fikri aşılanır. Çocuk böylece kaçınma davranışının üstesinden gelmiş olur.
  • Çocuklarla genellikle davranışçı teknikler kullanılır.

Çocukların olumsuz düşünceleri hakkında içgörü kazanabilmeleri için bir etkinlik hazırladım. Pdf. olarak indirerek uygulayabilirsiniz. Bağlantı için tıklayın: Olumsuz düşünceler

Çocuk merkezli terapi

  • Hümanist yaklaşıma bağlı olan kişi merkezli terapi Carl Rogers‘ in uzun yıllar boyunca çocuklarla ve ergenlerle yapmış olduğu terapi çalışmalarına dayanır. Çocuk merkezli psikoterapide, ilk seanstan itibaren çocuğun dünyasına girerek onun kendisini güvende ve kabul görmüş hissetmesi sağlanmaya çalışılır.
  • Kişi merkezli terapinin temelinde yatan hümanist psikoloji şuna inanır. Her insanın ağır koşullar altında bile kendini gerçekleştirme potansiyeli olduğudur.
  • Psikoterapistin tutarlı olmaması durumunda önsezileri kuvvetli olan çocuklar bunu hemen fark edecektir. Çocuk terapisinde uyumlu (authentic) olabilmek çocuk ile eşit olmayı gerektirir. Denk olan çocuk dikkate değerdir.
  • Çocuk merkezli psikoterapide psikoterapist çocuğu yönlendirmez. 
  • Çocuk merkezli psikoterapinin amacı danışanın potansiyelini gerçekleştirmesi için uygun ortam hazırlamaktır. Bunun için terapistte şu değerler aranır;
    • Terapistin iç gerçekliği ile örtüşmesi / uyumlu olması (authentic)
    • Empati [eşduyum]
    • Koşulsuz kabul

İlginizi çekebilir: Hümanistik psikoloji, hümanist yaklaşım

Öyküsel çocuk terapisi

  • Postmodern akıma bağlı olan öyküsel terapinin temelinde insanların yaşam tecrübelerini hikayeler yoluyla kavradıkları inancı yatar.
  • Psikoterapi süresince danışanların hikayeleri tekrar tekrar dinlenerek, her seferinde psikoterapistin yönlendirmeleriyle yeni bir gerçeklik şekillendirilebilir.
  • Çocuk terapisi çalışmalarında öyküler çocuğun sağlıklı bir şekilde gelişmelerine yardımcı olur. Olumsuz yaşam öykülerinin bırakabileceği zararlar ortadan kaldırılmış olur.
  • Çocuk terapisti ile birlikte daha umutlu ve mutlu bir şekilde yoluna devam edebileceği hikayeler oluşturur.
  • Öyküsel terapide sıklıkla kullanılan tekniklerden birisi dışsallaştırmadır.

10) Çocuk terapisi nasıl gelişti?

Çocuk terapisinin kökenleri psikanalizde, davranış teorilerinde, eğitim psikolojisinde, birey merkezli terapide ve yetişkin teorilerinde yatar. Sigmund Freud’un kızı olan Anna Freud psikanalizi çocuklara taşımıştır.

Çocuk terapisi uygulamaları yüzyılı aşkın bir süredir yapılmakta ve gelişmektedir. Bu hizmetlerin gelişiminde ki temel taşlar şunlar olmuştur;

İlk çocuk terapisi uygulamaları Sigmund Freud’un meşhur “Küçük Hans” vakası (1909), Watson ve Rayner’in “Küçük Albert” çalışmasıdır (1920).

Alfred Adler ve Küçük Hans’ın babası olan Hans Graf çalışma grubu oluşturmuşlardı. Kendi çocuklarının gelişimini not ederek üzerlerinde psikodinamik vaka analizleri yaptılar.

Melanie Klein oyun terapisin öncülerindendi.

Bilişsel davranışçı terapi yaklaşımına bağlı psikoterapistler çocukların gözlemlenebilir davranışları üzerinde durulması gerektiğini savundular.

Psikodinamik yaklaşım ve bilişsel davranışçı terapi yaklaşımları çocuk terapisi teorilerini geliştirirken oyun terapisinin önemini savundular.

Carl Rogers (1940) direktif olmayan kişi merkezli terapiyi geliştirmiştir. Kızı Natalie Rogers kişi merkezli terapiyi sanat ve çocuk merkezli terapiye taşımıştır.

Sistemik aile terapisi çocuk psikoterapisi uygulamalarında ailenin ve okulun dahil edilmesinin önemine vurgu yapar. Çocuk bulgu taşıyıcı olsa da sistemin dengesini kaybettiğini düşünür. Örneğin; çocuk ortaya koymuş olduğu davranış problemleri anne ve babayı bir arada tutan faktör olabilir. Çocuk psikoterapisi grupları oluşturuldu. Bilgisayar ve internet destekli uygulamalar gelişmeye başladı.

Çocuk terapisi – Kaynakça

Daniels, D., & Jenkins, P. (2000).  Çocuklarla Terapi: Çocukların Hakları, Gizlilik, ve Hukuk. London: SAGE Yayınları.

About adminsinn

Bunları da İnceleyebilirsiniz

Terapi hikayeleri: Minik Lina evde korku içinde

Bu terapi hikayesi ile evdeki çatışmalardan dolayı korku içinde yaşayan çocuklara yardımcı olmayı ve yetişkinlere …