Tuba Aydın Psikolog Tuba Aydın Web Sitesi
Benzer İçerikler
Kötümser olanlar başlarına olumsuz bir şey geldiğinde kendilerini suçlarlar. Bunun kalıcı olacağına inanırlar. Yaşadıkları olumsuzlukla beraber, hayatlarının diğer alanlarının da kötüye gideceğini sanırlar.
Sizce hangisi daha mantıklı. İşlerin iyiye gideceğine inanarak kaygıdan kurtulmak mı? Yoksa en kötünün olacağını düşünerek hayal kırıklığı yaşamamak mı?
Sizi mutsuz edecek olsa bile gerçekleri bilmek mi istersiniz? Ya da kanıtlar aksini gösterse de iyimser kalabilmeyi mi?
Kötümser her fırsatta bir zorluk görür. İyimser her zorlukta bir fırsat görür. – WInston ChurchIll
Kötümser (pesimist / karamsar) olmak iyimser olmanın zıt anlamlısıdır.
Kötümserlerin kendilerini suçlama eğilimleri o kadar güçlüdür ki, çok açık bir şekilde haklı oldukları zamanlarda bile kendileri suçlayabilirler.
Oldukça kötümser olarak tanınan Nietzche’ye göre “iyimserlik sadece insanın acı çekmesini uzatmaya yarar.”
Kötümser olmak nihai olarak depresif olmaktır.
1) Kötümser olmanın nedenleri nelerdir?
Dışsal kontrol odağı
Dışsal kontrol odağı güçlüdür kötümserlerin. Dışsal kontrol odağı olanlar başarının dış faktörlere dayandığına inanırlar. Örneğin; şans ve diğer insanlar.
Kalıtsal faktörler
İyimser olma üzerinde genetik faktörler %25-30 oranında etkilidir.
Her ne kadar kötümser olmaya yatkın bile dünyaya gelsek, iyimser olabiliriz.
Kötü tecrübeleri daha iyi hatırlamak bizi tehlikelerden koruyabilir. Kimi uzmanlar evrimsel süreçte başımıza gelen olumsuzlukları daha fazla hafızamızda saklama yetisi kazandığımızı iddia ederler.
Örnek. Yediğimiz güzel yiyecekleri unutabiliriz. Fakat yedikten sonra rahatsızlanmalarımızı, gıda zehirlenmelerimizi daha iyi hatırlarız. Böylelikle kendimizi koruma mekanizması geliştirdiğimiz düşünülür. Ama bu olumsuza odaklanma stratejimizi sürekli ilişkilerimizde ve yaşamımızın diğer alanlarında uygularsak, daha kaygılı, öfkeli ve üzüntülü oluruz.
Çevresel faktörler
- Kötümser olmakla ilgili daha çok öğrenme teorileri benimsenmiştir. Kalıtsal olmaktan ziyade iyimser olmanın çocuk yetiştirme ve öğrenme ile bağlantısı kurulmuştur.
- Çocukluk travmaları, şiddete maruz kalma kötümser yapabilir insanları.
- Ebeveynlerin kötümser oluşu, çocukları olumsuz yönde etkiler. Zira kötümser düşünceler oldukça toksiktir.
- Televizyon seyretmek. Televizyonda şiddet görüntülerini seyretmek bireyleri kötümser yapar. Öğrenilmiş çaresizliği pekiştirir.
- Ailenin ekonomik düzeyinin düşük olması ile kötümser olma arasında ilişki bulunmuştur. Çocuk büyüdüğünde maddi durumunda iyileşme olsa bile kötümser olma ihtimali daha yüksektir.
- Ailenin öğreteceği zorluklarla mücadele etme biçimleri çocuğun kötümser olup olmamasıyla ilişkilidir.
2) Kötümserlik iyimserlik ilişkisi
Kimi uzmanlara göre iyimserlik ve kötümserlik bir doğrunun iki farklı ucu gibidir. Birine yaklaştıkça diğerinden uzaklaşırsınız.
Kimilerine göre ise iyimserlik ve kötümserlik birbirinden farklı iki kavram olarak görülür ve farklı değerler verilerek ölçülür. Bu nedenle kötümserlik düzeyini azaltmak otomatik olarak iyimser olmak anlamına gelmez. İyimserlik ve kötümserlik duruma özel olabilir. Birey bir konuda oldukça iyimser diğer bir konuda ise kötümser olabilir.
İlginizi çekebilir: İyimserlik nedir
3) Koruyucu kötümserlik
Hazırlık yaparlar. Koruyucu kötümserler en kötü senaryolara hazırlanan, gerçekçi olmayan iyimserlikten uzak duran bireylerdir. Muhtemel negatif senaryoları kafalarından kurgulayarak bunlara karşı stratejiler geliştirirler.
Hayal kırıklığını önlerler. Birey daha önce başarılı sonuçlar almış olmasına rağmen, gelecek durumlar için düşük beklentilere sahiptir. Bu şekilde ileride yaşanabilecek olan muhtemel başarısızlıklarda yaşayacakları hayal kırıklığının etkisini düşürürler.
Negatif geri bildirimlere açıktırlar. Başkalarından gelen negatif yorumlar onların kendilerini daha da geliştirmesine sebep olur.
Kötümserler hakkında söylenebilecek olan en iyi şey, korkularının bir temeli olduğudur… Önemli olan dengede olabilmek. – Martin Seligman
Güvenlik ve emniyet ön plandadır kötümserler için. İyimserler ise nasıl ilerleyerek büyüyebileceklerini düşünürler.
Kaygıyı azaltırlar. Beklenti ile birlikte kaygıyı da azaltır kötümser olmak. William James’a göre mutluluk eşittir beklentilerimiz bölü gerçeklik. Bu şu demektir. Mutlu olmak için ya beklentilerimizi düşüreceğiz ya da gerçekliği değiştirmeye çalışacağız. Kötümser olanlar beklentilerini düşürürler.
Mutluluk = Beklentiler / Gerçeklik
Uzun vadede koruyucu kötümserlik zarar verebilir.
Koruyucu kötümserler başarılı bir şekilde olaylarla baş edebilirler. Fakat bir müddet sonra sürekli negatif düşünmenin sağlıklarını olumsuz etkileyeceği de muhakkak.
Koruyucu kötümserler farklı daha etkili baş etme yöntemleri kazandıktan sonra kötümserlikten uzaklaşabilirler.
Ben her zaman gerçekçi olduğumu söylüyorum. Ama annem hayır sen kaygılısın diyor. – Jessica Chastain
4) Aşırı kötümserlikten kurtulmak
Kötümser bireyler iyimser olabilir mi? Evet, optimizm / iyimserlik öğrenilebilir.
Kötümser olanlar şu stratejileri uygulayarak daha iyimser olabilirler.
Pozitife odaklanın.
Pozitif yaşanmışlara odaklanın. Çocuklarınızda akşam yemeğe oturduğunuzda ya da arkadaşlarınızla bir araya geldiğinizde şu soruyu sorabilirsiniz. Bana bugün başına gelen güzel bir şeyi anlat.” Bunun dışında yaşandığınız olumlu şeyleri not alabilirsiniz.
Rol modeller. Pozitif olma konusunda rol modelleri edinin.
Mizah. Stres durumlarında mizahı elden bırakmayın.
Eski başarılarınızı hatırlayın.
Pozitif bir şekilde yeniden çerçevelendirmek. Yaşadıklarımızı daha pozitif bir şekilde yorumlayabilirsiniz.
Örnekler. “Bu bir kereye mahsustu, başka alanlarda çok daha iyiyim.” “Ben bunu şimdi başaramamış olsamda ileride öğrenebilirim.”
Daha fazla kendi kendinizle olumlu konuşmalarda bulunun. Kişinin içsesiyle yaptığı olumlu konuşmalar kendisine olan güvenini artırabilir. Hayatını daha fazla kontrol altında hissedebilir. Olumlu duygular kazanabilir.
Örnekler. “Bu kıyafet üzerime çok güzel oldu.” “Bu sınavı çok kolay geçerim.” “Şu anda kendimi iyi hissetmiyorum ama ileride mutlaka iyi hissederim.”
Depresyonun değişmez belirtisi kötümserliktir.
Gerçekçi olun.
İyimserler gerçekleri görmezden gelmezler. Pozitif bir şekilde olayın iyi yönlerini görürler. Kötümser kişiler ise daha çok inkar etmeyi ya da kaçınmayı tercih ederler.
İyimserler bir şeyin peşinden ne zaman gitmeleri gerektiğini, ne zaman bırakmaları gerektiğini bilirler. Kötümserler ise akıllıca olmasa da bir amacın peşinden koşmaya devam ederler.
Karamsarlar problemlerinin varlığını reddetme eğilimindedir. Böylelikle durumun daha da kötüleşmesine sebep olurlar.
Kendilerini eğitimsizden ziyade salak olarak gören bireyler kendilerini geliştirmek için adım atmazlar. – Martin Seligman
Amaç belirleyin.
Daha küçük ve ulaşılabilir amaçlar edinmek. Büyük bir projeyi erişilebilir küçük parçalara bölebilir ve bu küçük başarıları ödüllendirebilirsiniz. Bu daha iyimser olabilmenize de yardımcı olur.
Amaçlara ulaşıldığını hayal etmek. Başarı hayalleri kurmanın iyimserliği artırdığı görülmüştür. Birey bir egzersiz olarak, hayatta birçok uğraşlar vererek amacını gerçekleştiğini hayal edebilir. Hayal ettiklerini yazarak somutlaştırabilir. Bu hayalleri amaçlara dönüştürmek oldukça önemlidir. Daha sonra amaçlar adım adım ilerleyen daha küçük hedeflere dönüştürülebilir.
Sesli bir şekilde söylenen, yazılan ve paylaşılan hedeflerin gerçekleşme oranının daha yüksek olduğu çalışmalarda ortaya konmuştur.
Dünyaya bakınca karamsar oluyorum. Ama insanlara bakınca iyimserleşiyorum. – Carl Rogers
Koruyucu kötümser olan birini iyimser olması için zorlamayın.
Koruyucu kötümserleri iyimserliğe davet etmek ters teper. Çünkü bu onlar için etkili bir baş etme stratejisidir.
Yeni baş etme yöntemleri kazanmadıkları sürece vazgeçmeleri söz konusu olmaz. Zira iyimser olmaya zorlandıklarında daha çok kaygı gibi davranışlar gösterirler.
İyimser bireyler ise tam aksine felaket durumlarını düşündükçe kendilerini kaygılı hissederler. İyimserler pozitif beklentiler içinde pes etmezler.
İlginizi çekebilir: Optimist nedir?
Kötümser nedir, Karamsarlık adlı bu yazıya eklemek istedikleriniz varsa lütfen paylaşın.
