Mutlu çocuk yetiştirmenin sırları

Birçok ebeveyne çocuklarının ileride ne olmasını istedikleri sorulduğunda aynı cevabı verir. “Çocuğum mutlu olsun bana yeter.” 48 farklı ülkede yaşayan ebeveynlerle yapılan bir araştırmada ailelerin çocukları için en fazla mutluluk duygusunu arzuladıkları görülmüştür (Diener ve Lucas, 2004). Daha zengin, mutlu ve bireysel bir yaşam sürdüren ailelerin mutlu çocuk yetiştirme istekleri daha da yüksektir.

Çocuklarda mutluluk ve mutlu yaşam

Mutlu çocuk yetiştirmek, başarılı çocuk yetiştirmekten daha önemlidir. Fakat mesele burada bitmiyor. Çünkü birçok aile çocukları ancak başarılı olursa mutlu olabilir sanıyor. İyi bir okul, iş, yuva… Gerçekten öyle mi? Çocukları nelerin mutlu kılabileceği konusunda erişkinlerin bencil isteklerini ve tahminlerini bir yana bırakalım. Çocuklarla yapılmış bilimsel çalışmalara odaklanalım.

Çocukları nelerin daha fazla mutlu kıldığı konusu oldukça ihmal edilmiştir bilimsel çalışmalarda. Bunun iki sebebi bulunuyor.

Öncelikle psikoloji bilimi uzun yıllar boyunca olumsuza vurgu yapmıştır. Klasik psikolojinin sorusu “çocuğunuzda ne gibi bir sorun var” olmuştur. Teşhis koyduğu sorunları düzeltmenin yollarını araştırmıştır.

Herkes kalıcı ve gerçek bir mutluluk ister. – Spinoza

Pozitif psikoloji ise çocuğunuzda doğru giden neler var” sorusuna cevap aramaktadır. Çocukların sahip olduğu güçlü özelliklerini nasıl geliştirebiliriz bunu araştırmaktadır.

Çocuklarda depresyon konusunda sayısız araştırma yapılmıştır. Oysaki mutlu çocuk yetiştirme konusu son 20-30 yılda ancak çalışılmaya başlanmıştır. Psikolojide çocuklarla ilgili yapılan araştırmalarda olumsuzların olumluya oranı yaklaşık olarak 17:1’dir.

Mutlu çocuk yetiştirme konusunda geride kalınmasının ikinci nedeni, mutluluk çalışmalarında ekseriyetle yetişkinlere yoğunlaşılmış olmasıdır. Çocuklar ve ileri yaşlarda olan bireyler hakkında kısıtlı araştırmalarda bulunulmuştur. Elbette çocuklarla araştırmalar yapmak etik izinler ve uygulanabilirlik açısından daha fazla özveri gerektirmektedir. Bu nedenle bilimsel çalışmalar erişimi en kolay olan Üniversite öğrencilerine yoğunlaşmaktadır.

İlginizi çekebilir: Pozitif psikoloji nedir?

Mutlu çocuk yetiştirmek neden önemli?

Mutlu çocuk – Sağlık

  • Veenhoven (2008) yapmış olduğu literatür taramasında sağlıklı mutlu bir toplumda bireylerin daha az hastalandığını ortaya koymuştur.
  • 12-14 yaş arasında olan çocukların algıladıkları sağlık düzeyleri ile mutluluk düzeyleri arasında güçlü bir olumlu ilişki bulundu (Mahon vd. 2005).
  • Mutlu bireylerin bağışıklık sistemi daha güçlüdür. Cohen ve arkadaşları (2006) mutluluk ve bağışıklık sistemi arasındaki ilişkiyi incelediler. Pozitif duygulara (mutluluk, sevgi vb.) ve negatif duygulara daha çok sahip olan kişiler grip virüsüne maruz bırakıldı. Pozitif duyguları yüksek olanların gribe yakalanma ihtimallerinin daha düşük olduğu görülmüştür.
  • Pozitif duygular ömrü ortalama 7 sene uzatıyor: Ortalama yaşı 22 olan 180 Katolik rahibenin günlükleri incelenmiştir (Danner, Snowden ve Friesen, 2001). Günlüklerinin içerikleri duygusal olarak pozitif, negatif ve nötr olmak üzere üç farklı kategoriye ayrılmıştır. Pozitif duygulara daha fazla sahip olan (ilk %25) rahibelerle pozitif duyguları daha az olanlar (son %25) kıyaslanmıştır. Pozitif duygulara daha fazla sahip olanların ortalama 7 sene daha uzun yaşadığı görülmüştür.
  • İyimser olmanın mutlu olmanın büyük bir parçasını oluşturduğu düşünülmektedir. Optimist olmak ile sağlıklı olma arasında da güçlü bir pozitif ilişki bulunmuştur. Bu nedenle iyimser çocuk yetiştirmenin çocukları depresyona karşı aşılamak olduğu düşünülmektedir.

İlginizi çekebilir: İyimserlik çocuklara nasıl aşılanır?

Mutlu çocuk Yaratıcılık

Yaratıcı bireyler daha pratiktir. Karşılaştıkları sorunların üstesinden gelebilmek için yeni ve yeni çözümler üretebilirler. Baas ve arkadaşları (2008) yaptıkları çalışmada mutlu bireylerin daha yaratıcı olduklarını ortaya koymuştur.

Mutlu çocuk – Okul ve iş hayatında başarı

  • Okul ve iş yaşamında başarı ve mutluluk çift yönlüdür. Başarılarımız bizi mutlu kıldığı gibi, mutlu olmak bizleri başarılı kılar.
  • Mutluluk ve yüksek gelir. Mutlu çalışanlar daha az mutlu olanlara oranla daha yüksek gelire sahiptirler. İş yerlerinde daha yüksek performanslar sergilemektedirler (Boehm ve Lyubomirsky, 2008).
  • Mutluluk düzeyi düşük çalışanlar daha fazla işten izin alır. Kanada istatistiklerine göre depresyon geçiren bireyler diğer çalışanlara oranla üç kat daha fazla işten izin alıyorlar (Kanada İstatistikleri, 2006). Çocukların okula gitmemesi ile mutluluk düzeyleri arasındaki ilişkiyi inceleyen bir bilimsel araştırma henüz yapılmamış. Fakat benzer bir sonuç çıkabileceği konusunda bir varsayımda bulunabiliriz.
  • İyimserlik başarıyı artırır. İyimserlik mutluluğun büyük bir parçasıdır. Çocukların okul başarısında üç önemli faktör etkili olur: Yetenek, motivasyon ve iyimserlik. Amerika’da yapılan bir araştırmada öğrencilerin okula giriş sınavında elde ettikleri başarıya ve iyimserlik düzeylerine bakılmıştır (Seligman, 2011). İyimserlik düzeyleri yüksek fakat Üniversite giriş puanları düşük olan öğrenciler iyimserlik düzeyleri düşük ama sınav puanları yüksek öğrencilerle kıyaslanmıştır. İyimser olanların daha başarılı oldukları görülmüştür.
  • Umut başarıyı artırır. İyi oluşla yakından ilintili olan bir diğer güçlü karakter özelliği de umuttur. Okul başarısı ile umut arasında pozitif ilişki bulunmuştur (Gilman vd., 2006).

İlginizi çekebilir: Umut psikolojisi

Mutlu çocuk – Sosyal ilişkiler 

  • Lyubomirsky ve arkadaşları (2005) iyi oluş düzeyleri yüksek olan bireylerin daha iyi sosyal ilişkiler kurduklarını ortaya koymuştur.
  • Sosyal ilişkileri iyi olan ve arkadaşlarını daha sık ziyaret eden çocukların daha mutlu oldukları görülmüştür (Holder ve Coleman, 2009).

Mutlu çocuk – Çocuklarda yılmazlık

Kimi çocuklar yaşadıkları tüm kötü tecrübelere ve kötü hayat koşullarına (fakirlik, aile çatışmaları, ruhsal problemlere) rağmen okul hayatlarında başarı ve yılmazlık (psikolojik sağlamlık) gösterirler.

Çocuklarda yılmazlığın belirleyicileri şunlardır;

  • Kişisel farklılıklar
  • Aile ve aile bireyleriyle olan pozitif ilişkiler
  • Toplumla iyi ilişkiler
  • Kültür
  • Cinsiyet
  • Zeka düzeyi

Kötü bir tecrübe yaşamadan önce bireyin iyi oluş seviyesinin yüksek oluşu yılmazlık düzeyini artırır (Tugade ve Frederickson, 2004; 2007).

Mutlu çocuk – Hangi çocuklar daha mutludur? 

  • Maalesef bu konuda yapılan çalışmalar oldukça kısıtlı. Yetişkinlerle yapılan çalışmaları çocuklara genişletmek ise oldukça problemli sonuçlar doğurabilir. Zira yetişkinleri mutlu kılan evlilik, bilgelik, evli olmak, kariyer gibi faktörleri çocuklara uyarlamak güç.
  • Hangi yaşlarda daha mutludur? 16 yaş mutsuzluk düzeyinin tavan yaptığı bir dönem olarak görülüyor. 18 yaşına gelindiğinde bir miktar mutluluk seviyesi yükseliyor. Mroczek ve Spiro yaptıkları çalışmada bireyin 22 yaşından 65 yaşına kadar giderek mutluluk düzeylerinin arttığını göstermiştir.
  • Kardeş sayısı ve mutluluk. 9-12 yaş arasındaki çocukların kardeş sayısıyla mutluluk düzeyleri arasında çok küçük bir ilişki gözlemlenmiştir (Holder ve Coleman, 2008).
  • Ebeveynlerin mutluluk düzeyi. 9 ile 12 yaşları arasında olan çocukların mutluluk düzeyleri ile ebeveynlerinin mutluluk düzeyleri incelenmiştir (Holder ve Coleman, 2008). Anlamlı bir ilişki bulunmamıştır.
  • Ebeveynlerin medeni hali. Şaşırtıcı bir sonuç da ebeveynlerin evli, ayrılmış ya da boşanmış olmalarıyla çocukların mutluluk seviyeleri arasında ilişki bulunmamıştır (Holder ve Coleman, 2008; Huebner, 1991).
  • Hobileri için vakit ayıran 15 yaşında olan ergenlerle yapılan bir araştırma öznel iyi oluşlarının ileriki yaşlarda korunduğunu göstermiştir. Buradan öznel iyi oluşun boş zaman aktiviteleri ile artmadığı fakat korunduğu varsayımında bulunulabilir.
  • Çocukların arkadaşları arasında ki statüsü arttıkça iyi oluş düzeylerinin artma eğilimi gösterdiği ortaya konmuştur (Ostberg, 2003).
  • Çocukların kendilerini çekici bulma düzeyleri ile iyi oluş seviyeleri arasında zayıf bir ilişki bulunmuştur (Holder ve Coleman, 2008).
  • Çocukların öznel iyi oluşu ile sosyal ilişkileri arasında pozitif ilişki bulunmuştur (Holder ve Coleman, 2008).
  • Cinsiyetle mutluluk arasında kayda değer farklılıklar gözlemlenmemiştir (Uusitalo-Malmivaara).
  • Çocukların mutluluk kaynakları. Çocuklara onları mutlu eden şeyler sorulduğunda şu yanıtları vermişlerdir (Chaplin, 2009);
    • 8-9 yaş: Hobiler, aile / evcil hayvan
    • 12-13 yaş: Maddi objeler, insanlar / evcil hayvanlar
    • 17, 18 yaş: İnsanlar / evcil hayvanlar, başarılar.

Mutlu çocuk yetiştirme  Öneriler

  • Koşulsuz kabul gösterin.
  • Çocuğunuzu nelerin mutlu kıldığıyla ilgili farkındalık kazanın, gözlemleyin.
  • Başarılar yaşabileceği alanları destekleyin örneğin spor gibi.
  • İçsel motivasyonu yani yaptığı işten zevk aldığı için yapması desteklenmelidir. Çocuğunuza örneğin; okuduğu kitap başına para vermek, onun gerçekten kitaptan zevk almasını engeller.
  • Her dediği yapılan çocuklar bir süre sonra hiçbir şeyden mutlu olmamaya başlarlar.
  • Kendinizin mutlu ve iyimser olması çocuklara rol model olur. Yaşadığınız talihsizliklere iyimser bir bakış açısı ile bakmak yaşadıklarınızın kalıcı olmadığını, sadece belirli bir alanda başınıza geldiğini ve büyük ölçüde sizden kaynaklanmadığını düşünmektir.
  • Düzenli bir yaşam çocuklara güven verir; aynı vakitlerde yemek yemek, uyumak vb.
  • Pozitif geri bildirimlerde bulunun.
  • Aşırı mükemmeliyetçilik çocukları mutsuz kılar.
  • Sevdiğinizi gösterin.
  • Problem çözme yeteneklerini geliştirmelerini destekleyin.

Mutluluk etkinlikleri

Çocuklarla yapılabilecek etkinlikler hazırladım. Bu etkinlikleri bağlantılara tıklayarak (.pdf) formatında indirebilir ve çıktı alabilirsiniz. Aktiviteler çocuk terapisi sürecinde, okullarda ve evde ailelerin desteğiyle uygulanabilir.

Karakter güçleri kartları ile yapabileceğiniz 10 etkinlik

Yazıda yönergeleri, kartları ve kartlarla yapabileceğiniz etkinlikleri bulabilirsiniz.

Mutluluk formülü

Yaklaş. Kulağına tüyolar vereyim. Gökkuşağına bak. Güzellik her yanımızı sarıyor. Yeter ki bakmasını bilelim.

Mutluluk kaynaklarım

Beni mutlu kılan şeyler neler? Birçokları için aile, arkadaşlar, yemek, içmek… Peki ya küçük şeyler…

Mutluluk anım

Hatıra sandığı etkinliği. Herkesin bir psikolojik ilk yardım çantası olmalı. İçinde de kendisine iyi gelen birçok şeyin yanında güzel anılar olmalı.

Karakter güçleri odanıza asabilirsiniz.

İhtiyacın olanı al.

Pozitif geri bildirim verme.

Bu etkinlik pozitif geri bildirimde bulunmaya ve kaynakları ortaya çıkarmaya yardımcı olabilir.

  • Başkalarından duyduğum güzel sözler neler?
  • Başkaları bende hangi olumlu özellikleri görüyorlar?
  • Ben gerçekte neler duymak istiyorum?

Kendimle ilgili beğendiğim 5 özelliğim

Sürekli çocukların negatif özellikleri ön planda tutuluyor. Basit ve kullanışlı bu etkinlikle güçlü yanlarına vurgu yapabilirsiniz. 

Karakter güçlerim ve erdemlerim

Çocuklara şu gibi sorular sorabilirsiniz;

  • İyi olduğum konular neler?
  • Başkalarından duyduğum iltifatlar neler?
  • Dış görünüşüm hakkında sevdiğim noktalar neler?
  • Üstesinden geldiğim zorluklar neler?
  • Başkalarına yardımcı olduğum hususlar neler?
  • Beni özel kılan şeyler neler?
  • En fazla değer verdiğim şeyler nelerdir?
  • Başkalarını mutlu kıldığım zamanlar neler?

Neden şükran duyuyorum

  • Aileme minnettarım çünkü…
  • Kendim olduğum için minnettarım….
  • Şükran duyduğum saçma bir şey de şu….
  • Şu …… kişi ile olan ilişkimden dolayı minnettarım çünkü….
  • Bu hafta olan güzel bir hadise şu…
  • Ayrıca şükran duyduğum şeyler…

Yüreğinin götürdüğü yere git

Bir gün gerçekten kalbinizin peşinden gitseniz sizi nereye götürürdü? Mekanlar, aktiviteleri, ilişkiler, alışkanlıklar, söylemek istedikleriniz, kariyer…

Yapıcı olmayan iç sesler

Yapamam, aptalım, bunu başarmak imkansız… Çocukların bunlar gibi negatif iç seslerinin farkına varabilmelerine yardımcı olabilirsiniz.

Cesaret öyküm

Cesaret çocuklara nadiren öğretilen bir erdem. Kimse çocuğunun cesaretinin kırılmasını istemez. Ama sürekli tedbir alarak bunu başarıyoruz…

Mutlu çocuk yetiştirme  Kaynaklar 

Baas, M., De Dreu, C. K. W., & Nijstad, B. A. (2008). A meta-analysis of 25 years of mood creativity research: Hedonic tone, activation, or regulatory focus? Psychological Bulletin, 134(6), 779–806.

Cohen, S., Alper, C. M., Doyle, W. J., Treanor, J. J., & Turner, R. B. (2006). Positive emotional style predicts resistance to illness after experimental exposure to rhinovirus or influenza a virus. Psychosomatic Medicine, 68, 809–815.

Danner, D. D., Snowdon, D. A., & Friesen, W. V. (2001). Positive emotions in early life and longevity: Findings from the nun study. Journal of Personality and Social Psychology, 80, 804–813.

Diener, M. L., & Lucas, R. E. (2004). Adults’ desires for children’s emotions across 48 countries: Association with individual and national characteristics. Journal of Cross-Cultural Psychology, 35, 525–547.

Holder, M. D., & Coleman, B. (2008). The contribution of temperament, popularity, and physical appearance to children’s happiness. Journal of Happiness Studies, 9, 279–302.

Holder, M. D., & Coleman, B. (2009). The contribution of social relationships to children’s happiness. Journal of Happiness Studies, 10, 329–349.

Lyubomirsky, S., & Lepper, H. S. (1999). A measure of subjective happiness: Preliminary reliability and construct validation. Social Indicators Research, 46, 137–155.

Seligman, M. E. (2011). Learned optimism: How to change your mind and your life. Newyork, NY: Vintage.

Tugade, M. M., & Frederickson, B. L. (2004). Resilient individuals use positive emotion to bounce back from negative emotional experiences. Journal of Personality and Social Psychology, 86, 320–333.

Tugade, M. M., & Frederickson, B. L. (2007). Regulation of positive emotions: Emotion regulation strategies that promote resilience. Journal of Happiness Studies, 8, 311–333.

Veenhoven, R. (2008). Healthy happiness. Effects of happiness on physical health and the consequences for preventative health care. Journal of Happiness Studies, 9, 449–469.

About adminsinn

Bunları da İnceleyebilirsiniz

Çocuklarla farkındalık nefes çubuğu etkinliği

Son yıllarda bilişsel davranış terapi, pozitif psikoloji gibi alanlarda başta olmak üzere farkındalık (mindfulness) üzerine …