Psikoterapi sürecinde fotoğrafların 10 farklı kullanımı

Fotoğrafların terapide farklı kullanımlarına göz atmadan önce fototerapi ile ilgili şu genel yazıya göz atmanızda yarar bulunuyor:  FotoTerapi nedir?

1) FotoTerapi – Serbest Çağrışım

Fototerapi uygulamalarında kullanılan standart fotoğraflar bulunmuyor. Yaklaşık yüz tane fotoğrafın psikoterapi ofisinizde bulunmasında yarar var. Fotoğrafların çeşitliliğine özen göstermeniz gerekiyor: İnsan, soyut, doğa, bina… Zamanla tercih edilmeyen fotoğrafları ayıklayıp, daha farklı fotoğraflarla zenginleştirebilirsiniz. Danışan grubunuz fotoğraf seçiminizi etkileyebilir.

Danışanınızın birçok fotoğraf arasından belirli bir temada kendisine uygun bulduğu fotoğrafları seçmesini isteyebilirsiniz. Örneğin; “Kendinizi ya da aile ilişkilerinizi anlatan bir fotoğraf seçer misiniz?”

Kimi durumlarda ise kendi seçtiğim dört beş tane fotoğrafı danışanın önüne koyarak serbest çağrışımlarda bulunmasını istiyorum.

Psikoterapist: Bu fotoğraflara bakarken farklı anlamlar vermeye çalışmışsınızdır. Neden bunları seçtim, bunları size verdim gibi. Bazılarına duygusal tepkiler vermiş olabilirsiniz. Size çağrıştırdıkları olabilir. Şimdi fotoğrafları kapatın ve hafızanızdan gözünüzün önüne getirmeye çalışın. Bu fotoğrafları görmemiş birine nasıl tasvir edebileceğinizi düşünün. Şimdi fotoğraflara bakın. Hatırladıklarınız ve şimdi gördükleriniz arasında ne gibi farklar var. 

  • Aralarında size sevdiğiniz birini ya da bir mekanı hatırlatan var mı?
  • Bu fotoğraflara daha da derinlik katabilecek olan başka ayrıntılar olabilir mi?
  • Bu fotoğrafları bir araya getirebilecek olan bir kompozisyon, hikaye düşünün…

Danışanlarınıza fotoğraflar hakkında sorabileceğiniz soruların uzun bir listesine yazının sonunda yer verdim.

İlginizi çekebilir: Psikoterapide fotoğrafların kullanımıyla ilgili vaka örnekleri

2) Fotoğraflarla kolaj çalışmaları

Özellikle grup terapisi sürecinde uygulayabileceğiniz bir aktivite. Bu çalışmada eski gazeteleri ve dergileri kullanıyorum. Danışandan / gruptan verdiğim temayı anlatan bir kolaj çalışması yapmalarını istiyorum.

Kolaj çalışmaları yapabileceğiniz temalar

  • İleride yaşamak istediğim hayat. Bu özellikle öğrencilerle uygulanabilir. Öğrenciler yaşamak istedikleri yer, sahip olmak istedikleri aile ve maddi olanakları genellikle kesip yapıştırarak bir kolaj yapabilirler. Bir çok çocuğun lüks semboller seçtiğini fark edersiniz; otomobiller, villalar…
  • Şu anda kendimi nasıl hissediyorum. İleride nasıl olmak istiyorum. Daha soyut kavramlarla çalışmaya izin veriyor bu tema. Örneğin, kendimi yıkılmakta olan bir duvar gibi hissediyorum, olmak istediğim sağlam bir bina. Benzer şekilde şu anda evliliğinizi nasıl görüyorsunuz? Nasıl olmasını arzu ederdiniz?
  • Sahip olduğum bana iyi gelen kaynaklar. Grup üyelerinde gördükleri kaynaklar diğerlerine sahip oldukları kaynakları hatırlatabiliyor.

3) Fotoğraflarla kompozisyon oluşturma

Danışanınıza birçok fotoğraf sunabilirsiniz. Bu fotoğraflardan bir kompozisyon oluşturmasını isteyebilirsiniz. Örneğin; danışan aile bireylerinin her birini ayrı ayrı temsil eden fotoğraflar seçebilir. Semboller ve metaforlar kullanılabilir. Örneğin; kırılmış bir camı gören danışan kendisini bu camın temsil ettiğini söyleyebilir.

Bir başka uygulamam danışanın kendi aile albümünden seçtiği fotoğraflarla çalışmak.

Psikoterapist: Aile albümünüzden seçtiğiniz bu fotoğraflarla aile ilişkilerini var olmasını istediğiniz şekli ile yerleştirebilir misiniz?

4) Fotoğraflarla hikaye oluşturmak

Bireysel terapi dışında aile terapisi ve grup terapisi sürecinde birlikte de çalışılarak oluşturulabilir hikayeler.

Danışanımın / grubun önüne onlarca fotoğraf yığıyorum. Bunların arasından kendilerine yakın gördüklerini seçerek bir hikaye oluşturuyorlar. Bir varmış bir yokmuş diye başlamalarını isteyebilirsiniz.

Grup ya da aile birlikte bir hikaye oluşturabildiği gibi grup içinde bireyselde çalışılabilir. Hikayelerin spontane gelişmesi ve grup çalışmasından ortaya çıkmasına önem veriyorum. Böylesi hikayeler dinleyenler içinde katartik olabiliyor.

Büyük bir grubu birkaç küçük gruba bölerek aynı fotoğraflardan verebilirsiniz her bir gruba. Aynı fotoğrafları kullanarak nasıl farklı hikayeler çıkabileceğini görmüş olmak şaşırtır katılımcıları. Yaşam gibi. Yaşanmışlıklarımızdan farklı hikayeler oluşturabiliriz.

5) Gestalt terapi tekniklerini fotoğraflarla kullanmak

Gestalt terapi sürecinde uygulanan iki sandalye tekniğine benzer uygulamalar yapabilirsiniz. Fotoğraflardaki insanlarla, objelerle, hatta fotoğrafın bizzat kendisiyle danışanınızı bir diyalog içine girmeye davet edebilirsiniz. Danışanınız o rolde iken onunla görüşme yapabilirsiniz.

Psikoterapist: Fotoğrafta gördüğünüz nehir olduğunuzu hayal edin… 

Psikoterapist: Resimdeki kırık cam olun. Yıllar boyunca bu evde neler duydunuz? Neler gördünüz?

Psikoterapist: Fotoğrafın kendisi olduğunuzu düşünün. Gerçekten oymuşçasına düşünün, hissedin… Neler görüyorsunuz… hissediyorsunuz.. hatırlıyorsunuz… hayalleriniz neler…

6) Danışanın kendi fotoğrafıyla çalışmak

Danışanların kendi fotoğraflarıyla çalışırken her zaman yanlarında taşıdıkları kimlik fotolarını bile kullanabilirsiniz. Danışandan bir sonraki seansa getirmesini isteyebilirsiniz bu fotoğrafları.

Amaç genellikle bireyin kendisine olan güvenini artırmak. Başkaları tarafından eleştirilme ve başkalarıyla paylaşma çekincesi olmadan kendilerini keşfetmeleri.

Danışana kendi fotoğrafıyla ilgili yöneltebileceğiniz sorular

  • Buraya gelmeden önce seçmiş olduğunuz ama sonradan getirmekten vazgeçtiğiniz fotoğraflar oldu mu?
  • Bu resminizi başkalarına göstersek sizin hakkınızda neler öğrenebilirler?
  • Bu fotoğraftaki görüntü bir yıl içinde, on yıl, kırk yıl içinde nasıl olacak?
  • Burada olmak yerine hangi fotoğrafta şu an olmak isterdiniz?

7) Danışanın kendi fotoğrafını seans içerisinde çekmesi

Danışanlarım birçok zaman çözüm yollarını kendilerine çok aykırı, yabancı görebiliyorlar. Hiç bir şey fotoğraf kadar kanıt niteliği taşımıyor.

Bu tip uygulamalarda danışandan şu gibi taleplerim olabiliyor.

Başkalarının beklentileri

  • Annenizin / Babanızın sevgili ideal kızı gibi poz verin. (Ailenin çocukken beklediği ideal davranışlar, yetişkinken beklediği ideal davranışlar)
  • Danışanın ailesinin farklı bireylerinin (annenin, babanın ideali olan kız evladı) idealize ettiği pozları vererek kendisini fotoğraflıyor. Fotoğraflara bakarak farklı temaları konuşabiliyoruz. Ailenin bir kadın / erkekten beklentileri neler? Ailenin bir çocuktan beklentileri neler?
  • Bir çok danışan bu şekilde size sözlerle gösteremediği durumu açıklar. Daha sonra fotoğraflarına baktıklarında ne kadar da birbiriyle çatışma içinde beklentiler arasında kaldıklarını ve bunun üzerlerindeki fiziksel etkilerini gözlemleyebiliyorlar.

Hissedilemeyen duygular

  • Diğer bir uygulamam ise farklı duyguları hissedemediğini söyleyen danışandan bu duyguları hissediyormuş gibi yaparak seans sırasında fotoğrafını çekmesi istiyorum. Örneğin; aile bireyleri tarafından haksızlığa uğratılan danışan büyük bir üzüntüye boğulmaktadır. Bilişsel olarak başkalarının bu gibi durumlarda öfkelenerek tepki verdiğinin farkındadır danışan. Fakat öfke duygusunu hissedememektir.
  • 1) Danışan gerçekten bu duyguyu hissedebiliyor fotoğraflarken; 2) Hissedebildiğinin görsel kanıtı elinde oluyor. Bilişsel olarak değişebileceğine olan inancı artabiliyor.

8) Müdahale olarak fotoğraflar

Bu fotoğraflar genelde danışanlara psikoterapi hedeflerini hatırlatıyorlar. Örneğin, kilo vermek isteyen danışan eski zayıf günlerine ait bir fotoğrafını buzdolabına asabilir. Hedeflerini hatırlayabilir. Ya da tam tersi yeme hastalığından kurtulmuş bir danışan eski aşırı zayıf günlerinin fotoğrafını. Böylelikle geri dönmek istemediği günleri hatırlar. Madde bağımlılığından kurtulmuş bir danışan cüzdanında taşır bağımlı olduğu günlerde nasıl göründüğünü anımsatan bir fotoğrafını.

Bir çok insan işyerinde ailesinin fotoğraflarını masasına koyarak ne için bu kadar çalıştığını, emek verdiğini hatırlatır kendisine.

9) Metafor olarak fotoğraf çekmek

Danışanlarınızla terapi akışı içerisinde önemli bir noktaya geldiklerini hissederseniz şöyle söyleyebilirsiniz onlara.

Psikoterapist: Tam bu anda durun. Farzedin şu anın fotoğrafını çektik. Bana fotoğrafta tam olarak neler olduğunu anlatır mısınız bana?

Bunu yaptığım zamanlarda danışana şunu demiş oluyorum. Bir dakika bir dakika. Biraz önce sizde önemli bir değişikliğe, ana şahit oldum. Bunu çift terapilerinde de kullanabilirsiniz. Özellikle aralarında bir çekişme olduğunda. Bu evdeki kavgalarını terapi seansında tartışmaktan çok daha etkili oluyor. Hepimizin şahit olduğu çatışmayı inceleme fırsatımız oluyor.

10) Bireysel kaynak olarak fotoğraflar

Bu teknikte danışanlarımdan kendilerine çok iyi gelen unutamadıkları bir anı hatırlamalarını istiyorum. Genellikle şu gibi anları seçiyorlar. 1) Onları derinden etkilemiş bir dağ manzarası; 2) Çocuklarını doğumlarında ilk gördükleri an; 3) Kabe’yi ilk gördükleri an…. Gözlerinin kapalı olduğu esnada o anı tüm ayrıntılarıyla hatırlamaya davet ediyorum. Sadece görüntü değil, sesler, kokular… Danışan bu anı yeniden bina ettikten sonra tüm ayrıntılarıyla bu anın kafasında bir resmini çekmesini istiyorum. Zor anlarında, kendilerini kötü hissettikleri zamanlarda bu fotoğrafı hatırlamaya davet ediyorum. Örneğin, panik atak geçiren danışanlarım, uykuya dalmakta güçlük çekenler, kaygılı olanlar…

İlginizi çekebilir: Psikoterapide mektupların 10 farklı kullanımı 

Danışanınıza fotoğraflar hakkında sorabileceğiniz sorular

  • Bugün getirmiş / seçmiş olduğunuz fotoğraflar arasında umarım terapistim bana soru sormaz bunun hakkında dediğiniz bir fotoğraf var mı?
  • Danışanlarımızın seçim yapma sürecinide konuşuruz. Nasıl bu fotoğrafta karar kıldınız? Güçlük yaşadınız mı seçim yapmakta?
  • Bu fotoğraflar hakkında neler düşünüyorsunuz?
  • Özellikle aralarında ilginizi çeken fotoğraflar var mı?
  • Fotoğrafın ana öğelerine, gölgelerine ve arkada kalmış öğelerine bakın. Fotoğrafın konusu sizce nedir?
  • Gözünüzün önünde ilk dikkatinizi çeken şey neydi? Semboller, metaforlar? Biraz uzaklaşarak bakın fotoğrafa. Eksik olan bir şeyler var mı? Tamamlamak için daha neler olmalı fotoğrafta?
  • Fotoğraf hakkında başka bilmeniz gerekenler var mı?
  • Özellikle kendinizi yakın hissettiğiniz, daha yakından tanımak istediğiniz, duvarınıza asmak isteyebileceğiniz bir fotoğraf oldu mu?
  • Bu fotoğrafa bir ad vermek isteseydiniz adı ne olurdu?
  • Fotoğrafın size söylemek istedikleri var mı? Sizi ne kadar iyi tanıyor? Ona ne gibi sorularınız olurdu? Olsa ne gibi cevaplar verirdi?
  • Mümkün olsa hangi fotoğrafı kendinizle birlikte eve götürmek isterdiniz?
  • Fotoğraflarda bulunanlardan size tanıdığınız birilerini hatırlatan var mı?
  • Fotoğraftaki kişilere nasıl olduklarını sorsak bize neler söylerler? Neler düşünüyorlar? Hatırlıyorlar? Onlara neler sormak isterdiniz?
  • Sizce fotoğraftakiler bu şekilde resimlenmeyi istediler mi? Onlara sorsak bize nasıl görünmek istediklerini söylerlerdi?
  • Sizce bu fotoğrafı çeken fotoğrafçı ve fotoğraftakiler arasında nasıl bir konuşma geçti?
  • Fotoğrafın köşelerinden genişlediği düşünün. Manzara giderek genişliyor. Neler görüyorsunuz oralarda?
  • Resmin içine girerek, yürüyün bu yerlerde. Neler görüyorsunuz? Neler hissediyorsunuz?
  • Resmin bir boyutunu görüyoruz. Orada olduğunuzu ve 360° bakabildiğinizi hayal edin. Fotoğrafçının yerine kendinizi koyun. Objektifinizi döndürüyorsunuz. Fotoğrafın arkasında neler var?
  • Şimdi bu fotoğrafta gördüğünüz mekan / insanlar ne durumdadır sizce. Oranın şu anda bir fotoğrafı çekilmiş olsa nasıl görünürdü?
  • Bu fotoğrafı siz çekmiş olmak ister miydiniz? Nasıl çekerdiniz?
  • Bu fotoğrafın bir seri fotoğraftan yalnızca biri olduğunu farzedin. Serideki diğer fotoğraflar nasıl olurdu?
  • Kör olduğumu ve fotoğrafı göremediğimi farz edin. Bana fotoğrafı anlatabilir misiniz?
  • Her bir fotoğraf sizde hangi duyguları uyandırıyor?
  • Resmin içine girmeyi ve bir parçası olmayı deneyin. Neleri keşfedersiniz?
  • Fotoğrafçıya bakın. Nasıl biri fotoğrafçı? Neden çekiyor bu fotoğrafı? Sizce fotoğrafçı bu fotoğrafı hangi koşullarda çekti? Neden çekti? Siz olsanız çeker miydiniz?
  • Zamanda yolculuk ederek bu fotoğrafın çekildiği ana ve zamana gidebilseydiniz, fotoğrafın neresine giderdiniz? Bunu gerçekten yapabilmek nasıl bir tecrübe olurdu? Neleri değiştirirsiniz gördüklerinizden?
  • Bu fotoğrafta farkına vardıklarınız sizin yaşamınıza nasıl uyuyor? Bir anlamda sizin yaşamınız mı? Fotoğrafların sizde uyandırdıkları ile şu anki haliniz arasındaki ilişki nedir? Başka bir zaman sormuş olsam neler hissederdiniz?

İlginizi çekebilir: Döngüsel sorular, İlk psikoterapi seansında sorabileceğiniz sorular

Kaynaklar

Weiser, J. (1999). Phototherapy techniques: Exploring the secrets of personal snapshots and family albums. Vancouver, BC: PhotoTherapy Centre.

About adminsinn

Bunları da İnceleyebilirsiniz

Terapi hikayeleri: Minik Lina evde korku içinde

Bu terapi hikayesi ile evdeki çatışmalardan dolayı korku içinde yaşayan çocuklara yardımcı olmayı ve yetişkinlere …